Z MyViMu przez kraj: Grudziądz

Pocztówka z kolekcji muzeum Sturmpanzer – zbiory

NAZWA:
Grudziądz, po łacinie zwany Graudentium, po niemiecku Graudenz. Pochodzenie jego nazwy od zawsze przysparza kłopotów i jest źródłem sporów. Najczęściej przyjmowana teoria to ta o wywodzeniu się nazwy od słowiańskich słów „gród” lub „grąd”, „gruda” (czyli miasto stojące na grudzie). Inna teoria odwołuje się do staropruskiego „grauden”, czyli gęsty las, puszcza (czyli miasto wybudowane wśród puszczy)

WIEK:
Około 1000 lat! Pierwsza wzmianka o grodzie Grudziądz pochodzi 1064 roku. Miasto zostało lokowane w 1291 roku.

LOKALIZACJA:
Położony na Pomorzu Nadwiślańskim, na prawym brzegu Wisły. Miejsce w pół drogi między portami na północy a ośrodkami gospodarczymi na południu oraz na trasie z Zachodu kraju na Mazury miało duże znaczenie dla jego historii i rozwoju.

HISTORIA:
Początki Grudziądza wiążą się z chrześcijańską działalnością misyjną prowadzoną w czasach piastowskich na terenie Prus. Nękany wraz z całą ziemią chełmińską licznymi najazdami Prusów gród został oddany przez Konrada Mazowieckiego Krzyżakom. Pozostawał w ich władaniu aż do pokoju toruńskiego z 1466. Krzyżacy ustanowili w nim komturstwo i pobudowali zamek obronny, miasto otoczono też murem obronnym.
Po 1466 Grudziądz wszedł w skład monarchii Jagiellonów ze statusem miasta królewskiego i rozwijał się dynamicznie aż do czasów XVII-wiecznych wojen polsko-szwedzkich. W wyniku pierwszego rozbioru Polski w 1772 roku Grudziądz przeszedł pod panowanie pruskie. XIX wiek, po trudnym okresie wojen napoleońskich, był dla miasta okresem rozwoju – powstały nowe zakłady przemysłowe: odlewnia i fabryka narzędzi rolniczych, uruchomiono wodociągi, gazownię i elektrownie, rozwinięto połączenia kolejowe.
Po I wojnie światowej, na mocy traktatu wersalskiego Grudziądz został przyznany Polsce. W odrodzonym kraju Grudziądz szybko nabrał znaczenia militarnego – nie tylko, ze względu na bliskość granicy z Niemcami,stacjonowały tu liczne jednostki wojskowe, ale też utworzono tu słynne na cały kraj Centrum Wyszkolenia Kawalerii, Centrum Wyszkolenia Żandarmerii oraz Lotniczą Szkołę Strzelania i Bombardowania.
We wrześniu 1939 roku, po krótkiej obronie, Grudziądz znalazł się pod okupacją niemiecką, co wiązało się z zagładą przedstawicieli polskiej inteligencji i grudziądzkich Żydów. Ponownie twierdzą stał się w 1945 roku, podczas ofensywy Armii Czerwonej. W zdobytym 6 marca mieście zniszczone zostało ponad 60% zabudowy.
Po budowie nastąpiło jego odbudowa i rozbudowa. Powstały liczne nowe zakłady przemysłowe (przemysł gumowy, tytoniowy, okrętowy, mięsny itd.) W latach 1950-1975 Grudziądz znajdował się w województwie bydgoskim, w latach 1975-1998 – w województwie toruńskim a od 1999 – w kujawsko-pomorskim.

Pocztówka z kolekcji Museum Tomatorum

TRZEBA ZOBACZYĆ:

  • mury miejskie z Bramą Wodną
  • spichlerze z XIV-XVIII wieku
  • Bazylikę św. Mikołaja
  • kościół pojezuicki św. Franciszka Ksawerego
  • dawny klasztor benedyktynek, obecnie siedzibę Muzeum
  • pozostałości zamku krzyżackiego na Górze Zamkowej
  • rynek z kamieniczkami
  • Twierdzę Grudziądz – system XIX-wiecznych fortów wraz z Cytadelą
  • zabytkową zajezdnię tramwajową

DLA PASJONATÓW I KOLEKCJONERÓW:

  • w okresie międzywojennym Grudziądz nazywano stolicą polskiej kawalerii. W 1920 roku powołano tu słynne Centrum Wyszkolenia Kawalerii, w którym do 1939 roku wyszkolono prawie 5 tysięcy oficerów. Była to jedna z największych uczelni tego typu w Europie a ze względu na jej wyposażenie, kadrę i program szkolenia sława była doprawdy zasłużona. Kawalerzyści byli dumą przedwojennego Grudziądza a każda kolejna oficerska promocja – świętem dla całego miasta.
    Kawalerzyści powrócili do Grudziądza po 50 latach – we wrześniu 1989 roku odbył się tu pierwszy zjazd polskiej kawalerii, absolwentów przedwojennego CWK. Od tego czasu zjazdy odbywają się co roku, utworzono w Grudziądzu również Fundację na Rzecz Tradycji Jazdy Polskiej. Najbliższy, 31. już, Zjazd Kawalerzystów w Grudziądzu odbędzie się w dniach 23-25 sierpnia
  • przyznany w wyniku traktatu wersalskiego Polsce Grudziądz uległ błyskawicznej wręcz polonizacji. W 1918 roku Polacy stanowili zaledwie 18% jego mieszkańców, w 1921 roku – już niemal 80%. Ci Niemcy, którzy nie zdecydowali się, jak większość, opuścić miasta, nie mieli łatwego życia – zmierzyć musieli się z polityką polonizacyjną, która była swoistą odpowiedzią na wcześniejszą politykę germanizacyjną. Władze ściśle kontrolowały np. działalność niemieckiej szkoły czy niemieckich instytucji kulturalnych, mniejszość niemiecka spotykała się też z wrogim nastawieniem lokalnej prasy i sporej części mieszkańców
  • to w Grudziądzu w 1522 roku na Sejmiku Generalnym Prus Królewskich Mikołaj Kopernik wygłosił traktat o monecie De aestimatione monetae ze słynną tezą, że „gorszy pieniądz wypiera lepszy”. Dodatkowo grudziądzka legenda mówi, że podczas owego pobytu w mieście uczony dowiedział się o problemach mieszczan z zaopatrzeniem w wodę i po analizie map okolic zaproponował przekopanie kanału prowadzącego wodę z rzeki Osy do miasta a dalej do Wisły. Tzw. Kanał Trynka, według rzekomego projektu Kopernika, został otwarty w 1552 roku w obecności króla Zygmunta Augusta.
    Wielkiego astronoma upamiętnia w Grudziądzu pomnik z lat 70tych oraz ławeczka na rynku z 2015 roku, gdzie każdy może na chwilę dosiąść się do niego ;)
  • co roku w czerwcu w Grudziądzu organizowany jest Nadwiślański Jarmark Staroci, na którym znajdziemy stoiska kolekcjonerów, miłośników sztuki i staroci oraz rzemieślników z całego kraju. Jarmark inauguruje zawsze Dni Grudziądza.
Podziel się tym artykułem!

Jedna odpowiedź do “Z MyViMu przez kraj: Grudziądz”

Dodaj komentarz

Uwaga! Komentarze nie są publikowane automatycznie! Twój komentarz będzie widoczny po zatwierdzeniu przez moderatora