NAZWA:
Nowy Sącz, w średniowieczu zwany był Nova Sandecz bądź Nova Sądecz. Nazwa ta została przeniesiona w 1292 roku wraz z aktem lokacyjnym z sąsiedniej miejscowości Sandecz, dziś zwanej Starym Sączem. Pierwotnie osada w miejscu dzisiejszego Nowego Sącza nazywała się bowiem Kamienica. Sama zaś nazwa Sącz pochodzi od prasłowiańskiego imienia Sądek lub Sandek. Niemiecka nazwa miasta brzmi Neu Sandez.

WIEK:
Samo miasto ma 727 lat, osadnictwo w tym miejscu sięga jednak czasów przedchrześcijańskich

LOKALIZACJA:
Położony w Kotlinie Sądeckiej, w widłach Dunajca i Kamienicy Nawojowskiej. Położenie na szlaku komunikacyjnym z południem Europy było nie bez znaczenia dla historii miasta

HISTORIA:
Nowy Sącz został lokowany w 1292 roku przez Wacława II Czeskiego. W jego szybkim rozwoju pomogły liczne przywileje przyznawane przez kolejnych władców a także strategiczne położenie na szlaku handlowym na Węgry. W średniowieczu był ważnym ośrodkiem życia religijnego i kulturalnego. Tu miały też miejsce liczne zjazdy i spotkania polskich władców z innymi władcami. Za czasów Kazimierza Wielkiego wybudowano zamek królewski i mury obronne.
XVII wieku, w czasie potopu szwedzkiego, miasto zostało na krótko zajęte przez Szwedów i szybko wyzwolone przez nowosądeckich mieszczan. To właśnie do wydarzenie dało początek ogólnopolskiemu zrywowi przeciwko najeźdźcy.
W XVIII wieku Nowy Sącz został zagarnięty przez Austrię jeszcze przed I rozbiorem Polski. Pozostawał w niej aż do 1918 roku, kiedy to powrócił do odrodzonej Rzeczypospolitej. XIX wiek, a zwłaszcza okres autonomii galicyjskiej od 1861 roku, był dla miasta okresem ożywienia gospodarczego, związanego tu szczególnie z rozwojem kolei. Żywo rozwijał się również polski duch narodowy.
Najczarniejszym okresem historii Nowego Sącza była II wojna światowa. Patriotycznie nastawioną ludność Sądecczyzny spotkały dotkliwe represje ze strony okupanta, kilka tysięcy nowosądeczan zostało zamordowanych lub wywiezionych, zginęła praktycznie cała żydowska populacja stanowiąca przed wojną 1/3 mieszkańców. Równolegle, ponownie dzięki swojemu położeniu na szlaku na Węgry, Nowy Sącz stał się ważnym ośrodkiem kuriersko-przerzutowym AK. Prowadziły przez niego szlaki przerzutu żołnierzy na Słowację i Węgry, skąd trafiali do armii polskiej na Zachodzie. Armia Czerwona weszła do Nowego Sącza w styczniu 1945 roku.
Ciekawym etapem powojennej historii miasta był tzw. eksperyment sądecki, prowadzony w latach 1958-1975 – nietypowy dla socjalistycznej gospodarki centralnej lokalny program rozwoju powiatu nowosądeckiego w oparciu o jego specyficzne walory przyrodniczo-krajobrazowe. Przyczynił się on do rozwoju nie tylko bazy turystycznej i uzdrowiskowej, ale również infrastruktury drogowej, wodociągowej i kanalizacyjnej.

TRZEBA ZOBACZYĆ:

• Ratusz
• ruiny Zamku Królewskiego
• mury obronne
• Bazylika kolegiacka św. Małgorzaty
• kościół św. Rocha
• kościół św. Heleny
• Dom Gotycki, dzisiaj siedziba Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu
• Miasteczko Galicyjskie
• renesansowa kamienica Lubomirskich
• secesyjny dworzec PKP

DLA PASJONATÓW I KOLEKCJONERÓW:

• nowosądecki zamek w czasie II wojny światowej służył Niemcom za koszary i skład amunicji. 18 stycznia 1945 roku, tuż przed wkroczeniem Armii Czerwonej, zamek został wysadzony w powietrze przez partyzantów Batalionów Chłopskich. Razem z zamkiem zniszczone zostały muzealne zbiory ze znajdującego się tu przed wojną muzeum oraz część miasta okalająca twierdzę. Czy zrobiono to słusznie? Do dziś nie ma pewności. W czasach PRL tłumaczono, że było to poświęcenie niezbędne dla ocalenia miasta. Nic jednak nie wskazuje na to, aby faktycznie hitlerowcy mieli plany wysadzenia całego miasta, jak sugerowała peerelowska propaganda. Była nawet teza, że wysadzenie zamku ocalić miało… Kraków, na którego zniszczenie przeznaczona miała być zgromadzona w nim amunicja. I ona jednak jest niepotwierdzona. Całkiem prawdopodobne, że zamek zniszczony został bez celu i bez sensu… Z królewskiego zamku pozostały fragmenty murów obronnych i jedna zrekonstruowana baszta
• W 1940 roku w Nowym Sączu miała miejsce jedna z najbardziej zuchwałych akcji polskiego podziemia. Zakończona sukcesem akcja „Szpital” miała na celu uwolnienie z rąk Gestapo Jana Karskiego, słynnego kuriera Polski Walczącej. Do sądeckiego szpitala trafił on po próbie samobójczej, którą podjął w więzieniu.
• od 15 lat działa w Nowym Sączu fundacja Nomina Rosae, propagująca wiedzę historyczną ze szczególnym uwzględnieniem historii ubiorów i obyczajów. W Pracowni Rekonstrukcji fundacji powstają historyczne szaty na potrzeby produkcji teatralnych i filmowych (również swoich własnych). Stroje trafiają również na liczne wystawy organizowane przez fundację. Będąc w Nowym Sączu na pewno warto zainteresować się jej działalnością!
• w maju odbywają się w Nowym Sączu doroczne targi staroci

Podziel się tym artykułem!