HERB TOPÓR- Inne nazwy i zawołania: Bipenium,Bipenna,Bipennis,Kołki,Starza,Starża, Wścieklica

Informacje o kolekcji
Podziel się
HERB TOPÓR- Inne nazwy i zawołania:  Bipenium,Bipenna,Bipennis,Kołki,Starza,Starża, Wścieklica

Kolekcja należy do muzeum:

Kategorie:
Kolekcjonerstwo » Inne » Heraldyka » Herb szlachecki

Dział:
Lamus Heraldyczny-zbiór pamiątek herbowych po rodach i rodzinach niegdys wielkich a dziś prawie zapomnianych.Zbiór ten to ostatki domów szlacheckich i magnackich fortun.

Opis kolekcji:
Herb Topór
Topór biały powinien być w czerwonym polu,ostrzem w lewa stronę tarczy obrócony.Na hełmie takiż sam topór,tylko że ostrzem trochę nachylony ku ziemi,jakby końcem utkwiony w koronie.

Kasper Niesiecki,Herbarz,IX,94

TOPÓR-ród wywodzący sie z plemienia polskiego i z dawnych czasów,stąd tez ma zawołanie Starża; mężowie jego odznaczają się wrodzona swadą i dowcipem.
Jan Długosz.Insignia,17
Spośród ponad 630 rodów (według obecnego stanu wiedzy – 639) używających Topora największe znaczenie uzyskali Tęczyńscy i Ossolińscy. Potwierdzeniem ich statusu były tytuły arystokratyczne i stosowne dodatki do herbów (patrz poniżej). Wysokie godności w państwie polskim piastowali również Tarłowie. Toporczykiem był także poeta i dramaturg Cyprian Kamil Norwid.
/WIKIPEDIA/
Przez cały okres istnienia herbu, ustalone pozostawało ułożenie godła – w słup. Tak przedstawiały godło Topora najstarsze, XV-wieczne herbarze – Księga bractwa św. Krzysztofa, Herbarz Złotego Runa, Bergshammar i Stemmata polonica oraz Klejnoty Długosza. Takie też ułożenie powtarzali wszyscy późniejsi autorzy. Jedynymi wyjątkami od tej reguły były niektóre przedstawienia w sztuce sakralnej – na Świętym Krzyżu, na kilku chrzcielnicach z terenu Małopolski, na nagrobku Sławieńskiego we Włocławku oraz na zakrystii i kruchcie w Kraśniku przedstawiono godło w pas. Modyfikacjom podlegały też barwy godła (przy ustalonym, czerwonym polu). W Herbarzu złotego Runa ostrze jest srebrne, zaś toporzysko złote. Większość średniowiecznych przekazów rysuje jednak całe godło srebrne. Tak jest u Długosza, w Herbarzu Bergshammar i księdze brackiej.
Informacje o średniowiecznej postaci klejnotu zachowały się na pieczęci Jana Tęczyńskiego z lat 1442 i 1454. Jest nim topór w skos, jakby wbity w hełm. Nie przytaczają go herbarze Złotego Runa, Bergshammar, Stemmata polonica, ani Klejnoty. W Księdze brackiej uwieczniono klejnot, który powtarza godło z tarczy: topór srebrny zakończony złotym krzyżem i pękiem piór czerwonych i czarnych. Drugie wyobrażenie tego herbu w Księdze brackiej oddano w identycznych barwach, różnice polegają jedynie na braku złotego krzyżyka w klejnocie oraz barwach piór (srebrne, złote i czerwone).
Autorzy XVI-wieczni przyjęli kształt herbu taki jak na pieczęci Jana Tęczyńskiego. Tak czyni Paprocki w Gnieździe cnoty i Herbach rycerstwa polskiego. Autor ten zamieszcza herb w wersji pełnej, z labrami i klejnotem. Na skutek błędu rytownika w Herbach wizerunek zamieszczono jednak w lustrzanym odbiciu. Ponadto herb w takim kształcie przytaczają kontynuatorzy Długosza: Chiga, Lętowski, Kamyn i autor wersji arsenalskiej Klejnotów, a także Mikołaj Rej w Zwierzyńcu, Ambroży z Nysy i Bielski w Kronice, pozycje te nie podają jednak klejnotu. Kilka odmian w kształcie tego elementu pojawiło się w XVI wieku na epitafium S. Chroberskiego w Sandomierzu i nagrobku W. Dembińskiego w katedrze w Krakowie i Kościeleckiej w Kościelcu. Na tym pierwszym zabytku topór w klejnocie jest w pas, zaś na dwóch kolejnych klejnotem są dwa pióra strusie.
Paprocki wzmiankuje jeszcze odmiany barw pola herbu – błękitne i złote, pisząc, że właściwe, czerwone pole przysługuje Starżom, zaś odmienionych używają Kołkowie. Autor nie przytacza wizerunków tych odmian, pojawią się one w literaturze znacznie później.
W kwestii barw godła przeważa teraz złoto jako tynktura toporzyska. Srebro jako barwa tego elementu pojawia się tylko w Metryce Koronnej, datowanej na 1513. Nietypową odmianę barwną zamieszczono na miniaturze S. Samostrzelnika – godło jest tam całe złote.
Jan Aleksander Gorczyn, twórca XVII-wiecznego herbarza, podaje układ herbu standardowy, ale godło jest całe srebrne. Spowodowane jest to tym, że autor opierał się w tej kwestii na Długoszu[15]. Wacław Potocki wprawdzie umieścił tylko rysunek godła (bez informacji o barwach), ale klejnot opisał słownie jako tautologiczny.
Pierwszy herbarz wieku XVIII, autorstwa Antoniego Swacha, będący kompilacją prac Bielskiego, Okolskiego i Jana Liwa Herbulta (1705), opisuje barwę całego topora jako srebrną, zaś pole jako błękitne, złote, lub czerwone. Natomiast najważnieszy herbarz wieku XVIII, autorstwa Niesieckiego, zamieszcza rysunek herbu w lustrzanym odbiciu.
Wizerunku Topora zabrakło u Ostrowskiego w Księdze herbowej rodów polskich, ponieważ doprowadził on pracę tylko do litery S. Zbigniew Leszczyc w Herbach szlachty polskiej podaje prawidłowy kierunek godła i klejnotu, ale daje nietypową tynkturę toporzyska – szarą. Chrząński natomiast, w swych Tablicach odmian, powiela błąd Niesieckiego. Podaje też szereg niepublikowanych wcześniej odmian, nieskojarzonych z żadnymi nazwiskami, z barwami pola – błękitną, złotą oraz jedną z klejnotem na opak, w skos. Leszczyc podaje oprócz tego nietypowe labry - czarne, podbite szarym. W lustrzanym odbiciu herb podaje też Emilian Szeliga-Żernicki w Die polnischen Stammwappen (1904).
Opracowania współczesne podają wg rysunku Paprockiego w Gniazdo Cnoty.
/WIKIPEDIA/

Wygeneruj karty katalogowe
Eksponaty w tej kolekcji

h.Topór - pieczęć,tłok do laku nr 2

h.Topór - pieczęć,tłok do la...

Herb Topór-dokument

Herb Topór-dokument

h.Topór - sygnet herbowy srebro

h.Topór - sygnet herbowy srebro

Herb Topór - sygnet herbowy męski, srebro

Herb Topór - sygnet herbowy mę...

h.Topór - sygnet pieczętny złoty

h.Topór - sygnet pieczętny zł...

Herb Topór-łyżeczki srebrne do herbaty

Herb Topór-łyżeczki srebrne d...

h.Topór - krzyż chrześcijański tzw

h.Topór - krzyż chrześcijańs...

h.Topór - pieczęć,tłok do laku nr 1

h.Topór - pieczęć,tłok do la...

h.Topór - pieczęć,tłok do laku nr 3

h.Topór - pieczęć,tłok do la...

Ta witryna korzysta z plików cookies w celu dostosowania zawartości do preferencji użytkownika oraz tworzenia anonimowych statystyk, również przy użyciu usługi Google Analytics. Kliknięcie "Tak, zgadzam się" lub dalsze korzystanie z serwisu bez wybrania żadnej z opcji oznacza akceptację cookies i przetwarzania danych zbieranych automatycznie, zgodnie z Regulaminem.

Kliknij tutaj, jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o wykorzystaniu danych zbieranych automatycznie.