Arciszewski Krzysztof - generał altylerii

Krzysztof Arciszewski herbu Prawdzic (ur. 9 grudnia 1592 w Rogalinie, zm. 7 kwietnia 1656 pod Gdańskiem) – generał artylerii wojsk holenderskich i wojsk Rzeczypospolitej, poeta i pisarz.



Bardzo malownicza postać, trochę z pogranicza awanturnictwa. Za zabójstwo dokonane wraz z bratem (na Kasprze Jaruzelu Brzeźnickim, palestrancie, którego rzekome machinacje doprowadziły rodzinę Arciszewskich do ruiny) został skazany na infamię oraz banicję i wygnany z kraju.



W wieku 31 lat znalazl się w Holandii gdzie podjął studia w dziedzinie inżynierii wojskowej i artylerii. Brał udział w wojnie trzydziestoletniej po obu stronach konfliktu. Następnie przeniósl się do Francji gdzie w roku 1629, pod sztandarem francuskim kardynała Richelieu, zdobywał protestancką twierdzę La Rochelle.



W 1629 zaciągnął się do służby holenderskiej w Kompanii Zachodnioindyjskiej w stopniu kapitana. Dotarł do Brazylii razem z 7-tysięczną ekspedycją wysłaną przeciw Hiszpanii i Portugalii. Brał udział w wielu bitwach i potyczkach. Dzięki odwadze i waleczności, którą wykazywał się w boju, szybko awansował do rangi majora. W 1633 powrócił do Niderlandów, gdzie ponownie zawierzono jego doświadczeniu i po awansowaniu do stopnia pułkownika wysłano do Brazylii. Był tam zastępcą naczelnego wodza Sigismunda von Schkoppego.



W 1637 został wicegubernatorem holenderskiej Brazylii, przez pewien czas pełnił funkcję wodza naczelnego sił holenderskich w Brazylii. Na skutek nieporozumień ze swoim zwierzchnikiem powrócil do Holandii.



W rok później zły obrót spraw na kontynencie południowoamerykańskim skłonił Niderlandy do ponownego wysłania do Brazylii, tym razem już generała Arciszewskiego. Gubernator de Nassau po raz kolejny poczuł się zagrożony i przeforsował w Radzie Politycznej kolonii zwolnienie Krzysztofa Arciszewskiego ze służby i odesłanie go do Holandii. Decyzja Rady nie została uznana przez Stany Generalne (parlament holenderski), jednak ambicja Arciszewskiego nie pozwoliła mu na bierność i osobiście poprosił o dymisję.



Przez cały okres pobytu w Ameryce Arciszewski spisywał swoje obserwacje dotyczące plemion indiańskich, z którymi walczył ramię w ramię lub zetknął się na swej drodze. Etnograficzne obserwacje Arciszewskiego były przyjmowane z wielką atencją przez środowisko naukowe XVII-wiecznej Holandii. Niestety wkrótce zostały zapomniane na z górą 200 lat.



W 1646 powrócił do Polski i przyjął ponowioną przez króla Władysława IV Wazę propozycję objęcia dowództwa artylerii koronnej.



Pod panowaniem Jana II Kazimierza Wazy uczestniczył w wojnach z kozaczyzną i Tatarami. We wrześniu 1648 podczas powstania Chmielnickiego dowodził obroną Lwowa, brał udział w odsieczy Zbaraża, walczył w bitwach pod Zborowem i Piławcami. Wykorzystując swoje doświadczenia wyniesione ze służby w Brazylii, wprowadził wiele reform i udoskonaleń w dziedzinie artylerii i budowy fortyfikacji.



Ambicja Arciszewskiego po raz kolejny wzięła górę. Na skutek otwartego konfliktu z kanclerzem wielkim koronnym Jerzym Ossolińskim, podówczas mianowanym generalissimusem, w 1650 złożył dymisję z zajmowanych stanowisk i odsunął się w zacisze rodzinne.



Zmarł w 1656 i został pochowany w kalwińskim kościele w Lesznie, lecz jego ciało spłonęło wkrótce, ponieważ Leszno za pomoc wojskom szwedzkim podczas potopu zostało podpalone i zniszczone.

(WIKI)