Ostatni z prezentowanych modeli wiatraków, to wiatrak przemiałowy typu holender, posadowiony na murowanym budynku. Wiatrak posiada w tylnej części czepca tzw. wiatraczek Miklego, turbinkę, która samoczynnie kierowała ruchomy czepiec frontem do wiatru. Śmigi z kolei wyposażono w ruchome żaluzje, które w zależności od siły wiatru stroczono ręcznie, albo też montowano specjalne proste urzadzenie, które zmieniało kąt ustawienia łopatek samoczynnie. Miało to na celu wyeliminowanie zagrożenia połamania śmigów, lub co gorsza oderwania całego czepca podczas sztormów. Zupełnie jak refowanie żagli na żaglowcu. Model przeze mnie wykonany znów nie przedstawia konkretnego obiektu, lecz jest pewną kompilacją różnych wiatraków żuławskich.
Zdjęcia pochodzą z netu przedstawiają kolejno: wiatrak ze wsi Węgle koło Elbląga (nieistniejący), w Palczewie (zachowany i obecnie remontowany) oraz wiatrak w Wikrowie w jego ostanich godzinach istnienia.
Na obrzeżach Żuław Gdańskich zachowały się jeszcze dwa wiatraki holenderskie w Pszczółkach i w Tczewie.
Model wykonany całkowicie z drewna, wg mojego projektu w skali 1:20.
Jest już weteranem i trochę mu się od życia oberwało.
PS. Z ciekawostek, to przed Drugą Wojną Światową na Żuławach Elbląskich funkconowało 35 wiatraków przemiałowych, z których 5 wykorzystywano jeszcze jako młyny do lat 50-ych XX w.
Po wojnie ludność, osadzona (często przymusowo) na tych terenach, wiatraki traktowała jako rezerwuar drewna opałowego i część z nich nawet nie miała pojęcia do czego toto służyło. Reszta zgorzała w różnych okolicznościach, zostały dwa. I tak krainę wiatraków, pozbawiono tych charakterystycznych dla niej budowli.
Data dodania: 13 kwietnia 2021
Stan eksponatu: Bardzo dobry
Pomóż uzupełnić opis
Zauważyłeś błąd lub wiesz coś więcej na temat tego eksponatu?
Zasugeruj właścicielowi poprawiony opis i Zdobądź punkty dla swojego muzeum!
Uważa się, że wiatraki lub młyny wiatrowe pojawiły się później niż młyny wodne. Istnieją dowody na istnienie wiatraków w starożytnej Persji około VII wieku p.n.e. i w Chinach w XIII wieku naszej ery. Perskie wiatraki miały pionową oś i poziome koło ze skrzydłami, które działały podobnie do żagli. Takie wiatraki nadal można znaleźć na Bliskim Wschodzie. Chińskie wiatraki[de] mają prostszą konstrukcję, która jest drewnianą karuzelą z przymocowanymi prostokątnymi żaglami
Wzmianki o wiatrakach pojawiają się w Europie od czasów średniowiecza, kiedy to dotarły tam za pośrednictwem Bizancjum i Arabów (najwyraźniej podczas wypraw krzyżowych). Najwcześniejsze wzmianki pochodzą z XII wieku. Europejczycy wykorzystali system przekładni stosowany już w młynach wodnych, który umożliwiał pionowe ustawienie skrzydeł. Około 1105 roku wiatraki pojawiły się we Francji, w 1140 roku - w Anglii, w 1393 roku - w Niemczech (Speyer), ale według badaczy prawdziwie zaawansowany technicznie wiatrak pojawił się dopiero około 1430 roku. Początkowo używano ich jedynie do mielenia zboża, ale później zaczęto wykorzystywać je jako tartaki i młockarnie. Wiatraki wkrótce przewyższyły liczebnie młyny wodne w płaskich regionach, gdzie nie ma dużej różnicy wzniesień dla efektywnego działania młyna wodnego.
Jednym z najsłynniejszych wiatraków w Europie jest holenderski wiatrak z obrotową górą. W Holandii były one wykorzystywane do pompowania wody i osuszania polderów i bagien, co było niezbędne do zagospodarowania nowych terenów. Ponieważ jeden wiatrak, zgodnie z prawami fizyki, może pompować wodę tylko do pewnej wysokości, budowano grupy wiatraków, gdzie każdy kolejny pompował wodę do coraz wyższego zbiornika. Największy kompleks wiatraków, który przetrwał do dziś w Kinderdijk, został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Nie mniej znane są wiatraki z XVII i XVIII wieku, które zgromadzone są w skansenie w Zanse Schans (Holandia Północna).
Innym europejskim regionem znanym z wiatraków jest kanał La Manche w Hiszpanii. Tutejsze wiatraki stały się sławne dzięki Cervantesowi, który w swojej powieści Don Kichot przedstawił scenę walki z wiatrakami.
Wiatraki na Ukrainie mają długą historię. Uważa się, że wiatraki pojawiły się w Europie Wschodniej w XVI wieku.
Podobnie jak w Europie, w przeciwieństwie do Karpat, we wsiach Połtawy, Słobożanszczyzny, Naddnieprza i południowej Ukrainy było znacznie więcej wiatraków niż młynów wodnych. Budowano je na poboczach dróg, w polu lub na wzgórzach za wsią, pojedynczo lub w grupach, czasem nawet do kilkudziesięciu razem. Wiatraki odegrały ważną rolę w rozwoju osad wiejskich, określiły ich wygląd architektoniczny i ukształtowały krajobraz ukraińskiej wsi. O budowie wiatraków i ich pracy opowiada się w pieśniach, legendach i opowieściach. Artyści często przedstawiali wiatraki w swoich pracach.
Wiatraki były miejscami, w których społeczność wiejska zbierała się, aby omówić różne kwestie, często z dala od oczu władz wsi. Młodzi ludzie gromadzili się w pobliżu wiatraków, grali w gry wiosenne i organizowali różne rozrywki. Wiatraki tworzyły szczególny smak ukraińskich wsi i wiejskich dróg. Podróżni odpoczywali w ich pobliżu, a wiatraki służyły do mierzenia drogi. Były jak wieże strażnicze.
Pod koniec XIX i na początku XX wieku na Ukrainie istniały dwa rodzaje wiatraków: wiatraki słupowe lub niemieckie, w których cały korpus wiatraka obracał się pod wpływem wiatru wokół słupa wkopanego w ziemię na podstawie (krześle) za pomocą dyszla (wrzeciona), oraz wiatraki namiotowe lub holenderskie, w których obracała się górna część wiatraka, a korpus był nieruchomy. W Polissia, wśród tych ostatnich, były wiatraki z wielopłaszczyznowym korpusem z bali - kruglyaky. Wiatraki namiotowe miały ściany z bali (lub kombinacji bali i ramy), a na południu często były wykonane z kamienia. Aby podnieść worki z ziarnem w wiatrakach, ustawiano bloki na hakach w pobliżu drzwi.
Wiatraki były szeroko stosowane do lat 60. XX wieku, a wraz z upowszechnieniem się taniej energii elektrycznej przestały być używane. Pozostawione bez opieki młyny stopniowo upadały, były rozbierane na drewno, a tylko niewielka ich liczba była utrzymywana w stanie gotowości do pracy.
Jak już wspomniałem, jest już kilku pasjonatów na Żuławach, którzy chcą wskrzesić "zawiatraczenie" tego regionu. Jeden już stoi w Mokrym Dworze i można go zwiedzać.
Pozdrawiam.
Ludzie byli biedni, bo wpierw gnębili ich hitlerowcy, za to, że jako specyficzna społeczność wyznaniowa nie chcieli walczyć za fuhrera i fatherland, później nasi potraktowali ich jako złych Niemców i wysiedlili.