Zamki znad Zalewu Wiślanego. Malbork

Malbork jaki był każdy widzi. Otóż nie do końca. To co dzisiaj widzimy jako krzyżacki gotycki zamek stołeczny jest w dużej mierze neogotycką budowlą, wymyśloną przez niemieckiego wizjonera, wybitnego znawcy architektury średniowiecznej Conrada Steinbrechta, któremu w 1882 r. powierzono rekonstrukcję tej niesamowitej budowli. Jako pierwszy zastosował w tym przedsięwzięciu naukowe badania architektoniczne, które zaowocowały stworzeniem właściwie od nowa budowli, którą zachwyca się dzisiaj świat. Dzieło swoje kontynuował do roku 1921, w którym to jego funkcje przejął inny niemiecki architekt Bernhard Schmid. Neogotycka wizja wcale nie znaczy, że wygląd zamku znacząco odbiegał od tego, który zostawili w 1457 Krzyżacy opuszczający zamek już na zawsze. Mury zamkowe zawierają jednak w większości substancję zabytkową. Nie zabytkowe są za to właściwie w większości mury i baszty okalające zamek. Szczyty wieńczące skrzydła zamkowe to też neogotyk, z wyjątkiem szczytu infirmerii zamku średniego będącego zwieńczeniem skrzydła wschodniego od północy. Do rekonstrukcji budowli Steibrecht skopiował bardzo wiele elementów z zinwentaryzowanych przez niego innych zamków, jak na przykład kuchnia z Lochstedt, czy wzory służek i zworników sklepień, ale również wmontował oryginalne elementy jak np. kolumny z Pokarmina. Korzystał też ze wzorów maswerkowych przy projektowaniu okien czy krużganków.
Malborski zamek (ordensburg Marienburg) powstawał od roku mniej , więcej 1280 jako typowa siedziba konwentu, jednej z wielu komturii. Nie miał być ani najokazalszy, ani najważniejszy, co oczywiście nie umniejsza go jako wspaniałej, z wysokim poczuciem artyzmu tworzonej budowli w tym okresie. Plan budowy zakładał czteroskrzydłowy dom główny, z zabudowanymi dwoma, później trzema skrzydłami, ustawionymi pod kątem prostym, gdzie skrzydło północne najstarsze i najważniejsze na  głównym piętrze mieściło: kaplicę z zachowanym oryginalnym portalem wejściowym, tzw. Złotą Bramą, pomieszczenie przejściowe o nieznanej funkcji i kapitularz. W przyziemiu była cela więzienna i pomieszczania gospodarcze,  a najwyższe pietra mieściły magazyny żywności i uzbrojenia oraz chodniki straży. Do skrzydła od strony dziedzińca przylegała wieżyczka – dzwonnica, a z kaplicy odchodził ganek prowadzący do narożnej baszty ustępowej (w miejscu dzisiejszej wieży Kleszej. Lico mury było dekorowane zarówno cegłą zendrówką (prawie każda główka), jak cegłą glazurowaną, a pod ostatnią kondygnacją biegł wymurowany z ozdobnych kształtek ceglany fryz. W tym też skrzydle, w jego zachodniej części w ogromnej niszy z machikułą, ulokowano bramę oraz przejazd bramny ustawiony pod kątem. Takiego ulokowania przejazdu nie spotykamy w żadnym rozpoznanym krzyżackim, ale też i biskupim zamku w Prusach. Skrzydło zachodnie było wyjątkowe jeśli chodzi o porównanie do innych zamków z tego okresu. Elewacja o strony rzeki Nogat posiadała sześć ogromnych blend, mających podobno sprawiać wrażenie jeszcze większej potęgi budowanej warowni. Z południowo - zachodniego narożnika tegoż skrzydła wychodził otwór drzwiowy prowadzący do małego mostu zwodzonego, który poprzez wspartą na trzech potężnych arkadach galerię łączył dom główny z wielkim gdaniskiem (danskerem), który prawdopodobnie pełnił tez funkcje stołpu (bergfriedu), czyli wieży ostatecznej obrony. Ostatnie południowe skrzydło wybudowane jako ostatnie z tego planu, posiadało dodatkową kondygnację, ale prawdopodobnie powstawało już po roku 1309 gdy zamek stał się siedzibą Wielkiego Mistrza. Skrzydło wschodnie było planowane jako mur kurtynowy, wyposażony w ganki i strzelnice. Od strony północnej zamek posiadał obszerne przedzamcze, przekształcone później w tzw. Zamek Średni, ale to już inna historia. Całe założenie opasywał początkowo pojedynczy mur poprzedzony parchamem, a przed nim była nawodniona specjalnym kanałem fosa.
Nie będę opisywał funkcji poszczególnych pomieszczeń budowli powstającej już jako zamek stołeczny, ponieważ nie takie jak moja mądre głowy się na ten temat rozpisywały w literaturze i w necie, a znalezienie ich nie powinno nastręczać najmniejszych trudności.
Rysunek zamku w pierwszej fazie budowy zamieściłem pod linkiem:
https://myvimu.com/exhibit/54904128-zamek-krzyzacki-w-malborku

Elewacje z wykorzystaniem rysunków C. Steinbrechta przedstawiają zamek sprzed gruntownej przebudowy po drugiej dekadzie  XIV w.
Plan C. Steinbrechta
Aksonometrie moje z 1994 roku.