Oprócz typowych zamków, stanowiących odrębne zespoły obronne, z własnymi ufortyfikowanymi przedzamczami, zakon budował w niektórych miastach budowle, które były niejako wpisane w mury obronne tych miast. Przykładem są częściowo zachowane zamki w Lęborku (ordensburg Lauenburg) oraz Nowem nad Wisłą (ordensburg Neuenburg). Obydwie te budowle są bardzo podobne w swojej formie architektonicznej, która do wyszukanej nie należy. Były to proste budynki główne o rzucie prostokąta, w których funkcje poszczególnych pomieszczeń były zbliżone, czyli niewielka kaplica, pomieszczenie wójta, lub prokuratora, mały refektarz i dormitorium. Funkcje też były podobne, czyli typowe siedziby urzędników niższej rangi, strażnice nadgraniczne i składnice uzbrojenia na wypadek wojen, czy wypraw zbrojnych.
Dom główny zamku lęborskiego miał wymiary 11x47, był czterokondygnacyjny, z zewnętrznym drewnianym gankiem od strony dziedzińca, a ulokowano go w narożniku południowo wschodnim. Całe założenie po obwodzie miało wymiary 65x55m, czyli dość typowo jak na warownie krzyżackie, w pozostałych narożnikach posiadało wysunięte przed lico murów prostokątne baszty. Stanowiło ono zintegrowany z murami miejskim system warowny, który się jakoś specjalnie nie wyróżnił swoimi walorami obronnymi.
Zamek lęborski posiadał jeszcze jedna istotną funkcję, gdyż w obrębie jego murów znajdował się duży młyn zbożowy, co ciekawe zasilany kanałem młyńskim przeprowadzonym przez środek założenia. Do dzisiaj możemy podziwiać ciekawy oryginalny szczyt północno-wschodni. Prostokątna wieża usytuowana od strony dziedzińca, jest w istocie klatką schodową, wybudowaną w wieku XVI, gdy zamek uległ znacznej przebudowie, będąc już w posiadaniu książąt pomorskich. Historia zamku jest typowa, przechodził z rąk do rąk był niszczony, przebudowywany, ale mury zewnętrzne ocalały. W wieku XIX przebudowano go na sąd, zamurowano ostrołukowe okna, wykuto prostokątne i właściwie nie różni się od obecnie typowych pruskich budynków urzędowych, czy koszarowych. Ślady zamurowanych ostrołuków i strzelnic są jednak widoczne dla wprawnego obserwatora.
Zamek w Nowem nad Wisłą był prawdopodobnie budowla dwuskrzydłową, ale zachował się tylko budynek główny. Jest on usytuowany nad skarpą wiślaną, stromo opadająca ku rzece. Był trójkondygnacyjny, podpiwniczony, a jego wymiary to 38,9x12,2m. Nie wiemy czy posiadał szczyty, czy tylko dwuspadowy dach. Pomieszczenia wewnątrz były typowe, czyli na piętrze kaplica, refektarz i pomieszczenia mieszkalno-urzędowe prokuratora. Układ tych pomieszczeń nie jest znany, jak i nie znany jest układ przestrzenny całego założenia, był prawdopodobnie typowy. Zamek miał tez funkcję specyficzną jako strażnicy rzecznej, z której kontrolowano ruch towarów przewożonych Wisłą. Warownia odegrała istotna rolę podczas wojen polsko-krzyżackich, zarówno 1410-1411, jak i 1454-1466, gdy podczas tej ostatniej, był ostatnim niezdobytym zamkiem w tej części państwa zakonnego. Uległ dopiero naporowi wojsk Kazimierza Jagiellończyka zimą 1465/1466 i przeszedł w posiadanie korony, aż do roku 1772. W czasach pruskich rozebrano mury obwodowe razem z murami miejskimi, a główny budynek przebudowano na zbór ewangelicki. Dzisiaj budynek został regotyzowany i mieści się w nim placówka kulturalna.
Plany na podstawie rysunków Conrada Steinbrechta - Die Baukunst des Deutschen Ritterordens in Preussen ein Heimat-Ausweis der Deutschen im Osten.
Aksonometria moja z 1992r
Data dodania: 30 grudnia 2021
Stan eksponatu: Bardzo dobry
Pomóż uzupełnić opis
Zauważyłeś błąd lub wiesz coś więcej na temat tego eksponatu?
Zasugeruj właścicielowi poprawiony opis i Zdobądź punkty dla swojego muzeum!
Jurgen, piszę poważnie o ewentualnej wspólnej eskapadzie po krzyżackich warowniach, szczególnie, że mamy bazę wypadową w mieście Neptuna, a ja osobiscie już jako emeryt będe miał tez i mnóstwo czasu. Może też inni kustosze skusili by się na taka wyprawę Pozdrawiam serdecznie. :)