Tajemnice Bożego Narodzenia
O Bożym Narodzeniu słyszał chyba każdy. Zdecydowanie jest to jedno z najważniejszych, najbardziej wyczekiwanych i lubianych świąt w całym roku. Jednak czy wiecie jakie tajemnice stoją za tą chrześcijańską uroczystością? Rozsiądźcie się wygodnie i odkryjcie je razem z nami!
Opracowanie wystawy: Paulina Moszczyńska
1984 PRL Stajenka Trzej Królowie Boże Narodzenie
Pocztówka świąteczna wydana przez Ars Christiana, z bardziej bezpośrednią symboliką bożonarodzeniową, niż w przypadku innych kart okresu PRL-u. Mimo iż Boże Narodzenie obchodzimy w dniu 25 grudnia już od IV w., to wcale nie oznacza to, że Jezus urodził się dokładnie w tym czasie. Dokładnej daty narodzin Chrystusa nie znajdziemy w Biblii, jednak historycy są zgodni co do tego, że miały one miejsce raczej na wiosnę (na co wskazują chociażby opisy pasterzy pasących swoje trzody). Grudniowa data została wybrana w czasach, w których chrześcijaństwo stało się religią państwową dla osłabienia wcześniejszych, pogańskich zwyczajów, jak np. dzień narodzin boga Mitry oraz popularne Saturnalia, oraz ostatecznego ich wyparcia.
Wesołych Świąt Żłobek Jezus Święta Rodzina
Pocztówka z korespondencją z lat 40-tych lub wczesnych pięćdziesiątych. Sama kartka wydaje się być wyprodukowana jeszcze przed wojną lub w latach okupacji, to jednak nie jest pewne. Stylistyka typowa dla lat przedwojennych. Pierwsza bożonarodzeniowa szopka, i do tego jeszcze żywa, powstała w 1223 r. w Greccio we Włoszech. Jej pomysłodawcą i autorem był święty Franciszek z Asyżu. Dzięki zaaranżowaniu i odtworzeniu narodzin Chrystusa Franciszek w łatwy sposób mógł wytłumaczyć wiernym co tak naprawdę jest istotą tego święta.
1970 Szopka krakowska PRL Wanda Gottwald
Szopka krakowska - wykonana przez nieznanego autora w pocz. XX w. Pocztówka ze stemplem Poznań, 21 grudnia 1970, wysłana do Moskwy / ZSRR. Pozostając przy szopkach: słyszeliście kiedyś o szopkach krakowskich? A kto nie słyszał! Wykształciły się one, w swojej unikatowej formie, w II połowie XIX w. Ich cechą charakterystyczną jest postać smukłej budowli z dominującymi wieżami - inspirowana oczywiście architekturą krakowską, a zwłaszcza miejskimi kościołami. Szopki krakowskie można podzielić na dwa rodzaje: małe z nieruchomymi figurkami oraz duże będące w istocie "przenośnymi teatrzykami".
1936 Tradycje Świąteczne SZOPKA Wojciech Betley
Tradycje świąteczne, chodzenie z szopką po wsi, śnieg i noc... Pocztówka ze stemplem pocztowym "Bochnia 24 grudnia 1936". Duże przenośne szopki, przeznaczone do odgrywania przedstawień kukiełkowych, obnoszone były po domach przez zespoły kolędnicze. Wiecie, że taki typ występował wyłącznie w Krakowie i jest unikatem na skalę światową? Zwyczaj chodzenia z tego typu szopkami istniał już w I połowie XIX w. Były to konstrukcje o wyglądzie kilkupiętrowych budynków. "Na parterze" szopka posiadała swego rodzaju proscenium dla kukiełek. Co stanowiło o atrakcyjności tych przedstawień? Oczywiście wygląd szopki i kukiełek, ale również (co chyba było najważniejsze) atrakcyjność towarzyszących im tekstów liturgicznych, które często uzupełniane były o postacie i wątki związane z bieżącymi wydarzeniami.
1904 Święty Mikołaj Tadeusz Rybkowski pocztówka
Kartka wydana we Lwowie na początku XX wieku, nadana 5 grudnia 1903. Czy wiecie, że święty Mikołaj istniał naprawdę? Był on biskupem Miry (dzisiejsza Turcja), który znany był z czynienia dobrych uczynków. Według jednej z legend, Mikołaj pomógł trzem siostrom, które miały być sprzedane przez biednego ojca do domu publicznego. W jaki sposób? Otóż mężczyzna miał przez komin wrzucić trzy sakiewki z pieniędzmi, które wpadły do pończoch i trzewików suszących się przy kominku. Brzmi znajomo, nieprawdaż?
Święty Mikołaj z PRL-u Wesołych Świąt Święta
Prawdopodobnie koniec lat 40-tych XX w. W tradycyjnej ikonografii święty Mikołaj jest przedstawiany jako starzec z okazałą brodą odziany w typowy strój biskupi z infułą na głowie oraz pastorałem w dłoni.
Święty Mikołaj Santa Claus Postcard J.Krasnowolski
Piękna, polska pocztówka ze Świętym Mikołajem. J. Krasnowolski, nr 594, Polonia Kraków.
Święty Mikołaj Santa Claus Postcard Pocztówka
Chromolitograficzna pocztówka ze Świętym Mikołajem, ok. 1903.
Święty Mikołaj z workiem prezentów Święta USA
Pocztówka z USA, ok. 1908-1915. Znany nam obecnie wizerunek świętego Mikołaja, w czerwonym płaszczu i czapce z pomponem zamiast mitry, został spopularyzowany w latach 30. XX w. przez reklamowe grafiki firmy Coca-Cola. Nie oznacza to jednak, że Coca-Cola była pierwszą firmą wykorzystującą bardziej nowoczesny wygląd Mikołaja. Pojawił się on m.in. w reklamie wody mineralnej z 1915 r., czy w reklamie piwa imbirowego z 1923 r.
Odwiedziny Świętego Mikołaja c. 1910 USA
Spotkać Świętego Mikołaja - marzenie każdego dziecka... Piękna pocztówka chromolitograficzna, lekko wytłaczana, wyprodukowana prawdopodobnie w Niemczech na rynek amerykański.
Świnka Bożonarodzeniowa
Pocztówka z terenów Protektoratu Czech i Moraw (1939-1945). Choć głównym motywem pocztówki jest choinką bożonarodzeniowa, to pod choinka widać świnkę szczęścia (z kominiarzem na grzbiecie). Tradycja ozdabiania choinki pojawiła się na ziemiach Polski dopiero około 200 lat temu. Skąd się wzięła? Od Niemców w okresie zaborów – stąd pierwsze polskie choinki ubierano w domach ewangelickiego mieszczaństwa (zwłaszcza na Pomorzu, Warmii, Mazurach i Śląsku). A jeszcze wcześniej? Najstarszym zachowanym do dziś świadectwem tej tradycji jest sztych Lucasa Cranacha Starszego z 1509 r., na którym widać m.in. choinkę przystrojoną świecami. Należy jednak mieć świadomość, że podobny zwyczaj znany był na Słowiańszczyźnie znacznie wcześniej. Mowa tu o tzw. podłaźniku, czyli zielonych gałęziach iglastych przystrojonych owocami i tradycyjnymi ozdobami, które dekorowały dom w czasie świąt. Podłaźniki miały za zadanie chronić dom i jego mieszkańców od złych mocy oraz uroków.
Święty Mikołaj ubiera choinkę Boże Narodzenie
Pocztówka ze Stanów Zjednoczonych, 1908 r. Obecnie choinka jest przede wszystkim symbolem Świąt Bożego Narodzenia, mającym często funkcję wyłącznie estetyczną. Ale nie powinniśmy zapominać o jego innej wymowie. Mianowicie jest ono symbolem prawdziwego Drzewa Życia (posiadającego dawne, przedchrześcijańskie tradycje), symbolem Chrystusa oraz jego narodzenia – zwłaszcza jeśli na szczycie drzewka znajduje się gwiazda (w domyśle oczywiście będąca gwiazdą betlejemską).
1927 Wesołych Świąt choinka mikołaj prezenty
Kartka świąteczna z 1927 roku z obiegu, ze znaczkiem. Chociaż prezenty pod choinką to wymysł naszych czasów, to zwyczaj obdarowywania się prezentami podczas grudniowego święta ma znacznie dłuższą, archaiczną tradycję. Jego korzeni najczęściej szuka się w rzymskich Saturnaliach – święcie pojednania i równości ku czci Saturna. Z kolei jeśli chodzi o postać obdarowującą, czyli św. Mikołaja, to wyraźnie wywodzi się ona z pogańskich kultów – słowiańskiego Welesa, boga magii, przysiąg, sztuki, rzemiosła, kupców, a przede wszystkim bogactwa, a także germańskiego Odyna przemierzającego niebo na swym rumaku.
Święty Mikołaj w niebieskim stroju pocztówka
Piękna pozłacana pocztówka chromolitograficzna z Niemiec, ok. 1910-1920. Czy wiecie, że nie tylko święty Mikołaj przynosi świąteczne prezenty? Równie często robi to Dziadek Mróz (zwłaszcza w Rosji). Pojawia się on w Nowy Rok i wraz z wnuczką Śnieżynką wręcza dzieciom podarki. Dlaczego akurat w Nowy Rok? Otóż po rewolucji październikowej w Rosji wszelkie bożonarodzeniowe tradycje uważane były za zbyt "burżuazyjne i religijne" i dążono do ich wyplenienia. Jedną z konsekwencji było chociażby, już okresie ZSRR, uczynienie z Nowego Roku święta ważniejszego od Bożego Narodzenia.
1968 Dziadek Mróz открытка К.Бокарев
Jak odróżnić Mikołaja od Dziadka Mroza? Jest na to kilka sposobów! Dziadek Mróz na głowie nosi futrzaną czapę lub uszankę, zamiast biskupiej infuły. Jego długi kożuch może być zarówno czerwony, jak i niebieski, a nawet srebrny! Na nogach zazwyczaj ma walonki (wiadomo!). Poza tym: jego broda zawsze jest długa, jeśli się czymś podpiera to na pewno będzie to kostur i nigdy nie wchodzi do domu przez komin - woli używać drzwi ;)
1964 Dziadek Mróz w kosmosie Денисов открытка
Dziadek Mróz dociera nawet na orbity pozaziemskie! Tu, czyli w kosmosie, wita "chlebem i solą" radzieckiego astronautę.... Autor: Д. В. Денисов открытка Новый год, Дед Мороз, мальчик космический корабль, космос
1897 Krasnale Anioł Św. Mikołaj Santa Claus
Bajeczna, chromolitograficzna kartka świąteczna z Niemiec - wysłana z Akwizgranu do Remagen. Skrzaty prowadzą wielkie sanie, na których siedzi wspaniały anioł z choinkami. Święty Mikołaj tylko nieśmiało się skrywa w cieniu ośnieżonego lasu. Czy wiecie, że według tradycji w niektórych regionach Polski prezenty pod choinką zostawia Aniołek (Małopolska), a nawet krasnoludki (Płaskowyż Tarnogrodzki)?
Knecht Rupprecht pomocnik Św. Mikołaja Paul Hey
Pocztówka niemiecka wydana przez Meissner & Buch z Lipska, z obiegiem w USA - stempel St. Louis, Missouri, 23 grudnia 1907. Czy myślicie, że święty Mikołaj podróżuje po świecie sam? W folklorze niemieckim znajdziemy jednego z jego pomocników. Przed Państwem Knecht Ruprecht! Pojawia się on po raz pierwszy w XVII-wiecznych niemieckich źródłach pisanych. Zazwyczaj ubrany jest w czarną lub brązową szatę ze szpiczastym kapturem. Jeśli wierzyć tradycji, Ruprecht pyta dzieci czy potrafią się modlić. Jeśli potrafią to dostają od niego jabłka, orzechy i pierniczki. W przeciwnym razie obrywają od niego workiem popiołu.
1927 Święty Mikołaj lub Knecht Rupprecht pomocnik
Stara polska pocztówka przedstawiająca tradycyjną, świąteczną scenkę - zimowy krajobraz, choinkę, anioły i Świętego Mikołaja lub...Knecht 'a Rupprecht 'a, pomocnika tego pierwszego.
1904 Święty Mikołaj Diabeł Święta zabór austriacki
Trzy ważne postaci ramię w ramię : Mikołaj na czele pochodu, tuż za nim skromny anioł i niespodzianka na koniec - diabeł straszny ale z workiem (a w worku pewnie jakiś porwany maluch). Nadawca pisze : "Który z tych dwóch druhów przyniesie pani na Mikołaja podarek?" Innym z towarzyszy świętego Mikołaja był rogaty Krampus wywodzący się z folkloru bawarskiego. Tego przypominającego diabła osobnika poznamy po czarnym lub brązowym uwłosieniu, racicach, kozich rogach i długim języku. Co robił Krampus? Najogólniej: karał niegrzeczne dzieci. Pewnie zapytacie: "jak?". Na różne sposoby - mógł je bić brzozowymi gałązkami albo porwać je w worku by później je zjeść albo zabrać ze sobą do piekła. Byliście grzeczni w tym roku? ;)
Święty Mikołaj i Diabeł KRAMPUS pocztówka
Święty Mikołaj i Krampus chodzą w parze, Pierwszy nagradza, drugi zaś karze, Diabeł kochanków pragnie rozgonić, Mikołaj inne na ten temat ma zdanie, Stara przedwojenna pocztówka wydana na terenie Polski, prawdopodobnie w Galicji, jeszcze przed 1918 rokiem.
1931 Diabeł i Święty Mikołaj Krampus postcard
Święty Mikołaj i Krampus oraz modne buciki zamiast sań ;) Pocztówka na "Krampusa", czyli na 5 grudnia; kolejny dzień czyli 6 grudnia, jest dniem Świętego Mikołaja. Nie taki diabeł straszny, jak go malują. Pieczątka Lwów 2, 3 grudnia 1931. Kartka wyprodukowana w Niemczech. Wydanie: SB nr 6186.
1913 Krampus Diabeł z Tarnowa do Krakowa
GRUSS VOM KRAMPUS Pocztówka z zaboru austriackiego na dzień Krampusa, wysłana z Tarnowa do Krakowa. Stempel Tarnów 2, 5 grudnia 1913. Pocztówka wydana w Austrii. Z dopiskiem: "Od Św. Mikołaja z magazynu mód..." Europejczycy wymieniali się pocztówkami z Krampusem już od początku XIX w. Często były to "pozdrowienia od Krampusa" (jak w tym przypadku), którym towarzyszyły zabawne rymy i wierszyki. Początkowo ta rogata kreatura była przedstawiana jako stwór mogący wzbudzać strach, z czasem jednak jego wizerunek stawał się coraz bardziej łagodny, a nawet uroczy (!).
Jan Marcin Szancer Wół Osioł pocztówka PRL
I tu kończą się nasze świąteczne ciekawostki! Zatem wszystkim, w imieniu całego zespołu MyViMu, życzymy wspaniałych, rodzinnych, zdrowych i przede wszystkim spokojnych Świąt Bożego Narodzenia :)
Muzea
Wystawa otwarta dnia: 23 grudnia 2015
Autor:
Wykorzystane muzea:
