Symbole i zwyczaje Wielkiej Nocy
Wielkanoc, zwana również Paschą, to najważniejsze i najstarsze chrześcijańskie święto. W Polsce jest ona obchodzona wyjątkowo uroczyście i związana jest z licznymi tradycjami oraz ludowymi obrzędami, nierzadko wywodzącymi się jeszcze z czasów przedchrześcijańskich.Od początków chrześcijaństwa wyznaczenie daty tego święta przysparzało niemało problemów. W 325 r., na Soborze Nicejskim, zadecydowano, że Wielkanoc będzie świętem ruchomym przypadającym na najbliższą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca, tj. między 22 marca a 25 kwietnia. Wybór takiego terminu bez wątpienia nie jest przypadkowy. W końcu to właśnie w tym wiosennym czasie przyroda odradza się, zaś rośliny i zwierzęta budzą się do życia, co bodaj najlepiej oddaje charakter świąt Wielkiej Nocy.
Opracowanie wystawy: Paulina Moszczyńska
1938 A. Sawicki Wielkanoc Akropol Kraków
Wielkanoc obchodzona jest na pamiątkę męki i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa (Odkupiciela). Najbardziej uroczystym dniem jest oczywiście Niedziela Zmartwychwstania, jednak poprzedza ją cały okres przygotowań: rozpoczynający się od Środy Popielcowej Wielki Post, Niedziela Palmowa i Triduum Paschalne obejmujące Wielki Czwartek, Wielki Piątek i Wielką Sobotę.
Wielkanoc
Wielka Niedziela rozpoczyna się uroczystą mszą zwaną rezurekcją, co z języka łacińskiego dosłownie oznacza „zmartwychwstanie”.
Zmartwychwstanie Pańskie
Zmartwychwstanie Pańskie "Zdrowych i Wesołych Świąt oraz smaczengo jajka życzy Naska z rodziną Kowal, 14 kwietnia 1963".
Kościuszko Bociany Walery Eljasz-Radzikowski
Wesołego Alleluja! Pocztówka wielkanocna wg. pracy Walerego Eljasza-Radzikowskiego, przedstawiająca zmartwychwstałego Chrystusa w czerwonej szacie (symbol Jego Zbawczej Męki) trzymającego czerwoną chorągiew (znak zwycięskiej mocy). Na kartce znajdujemy także przylatujące do gniazd bociany i Tadeusza Kościuszkę składającego 24 marca 1794 przysięgę na rynku krakowskim.
WESOŁEGO ALLELUJA - Wielkanoc 1935
Pocztówka wielkanocna wysłana z Rzeszowa do Łańcuta w 1935 roku. A. Sawicki
c.1923 WESOŁEGO ALLELUJA Adam Setkowicz
Po mszy rezurekcyjnej wierni wracają do domu i mogą zasiąść do świątecznego śniadania, podczas którego składa się życzenia i spożywa się pokarmy pochodzące ze świątecznego koszyka. Na stole, oprócz tradycyjnych potraw, znajduje się wiele symbolicznych przedmiotów jednoznacznie kojarzących się nam z Wielkanocą.
1928 Sofia Chiostri Wielkanoc i dama z pisankami
Jednym z najważniejszych symboli wielkanocnych jest jajko – od tysiącleci będące symbolem odradzania się i zmartwychwstania. W przedchrześcijańskich mitologiach postrzegane było jako źródło i początek wszystkiego, a także przedmiot, z którego stworzony był wszechświat.
1931 Sofia Chiostri Wielkanoc Art Deco pisanki
Najstarsze pisanki pochodzą sprzed kilku tysięcy lat i zostały odnalezione w starożytnym Egipcie i Mezopotamii. Również i u nas zwyczaj ich zdobienia jest bardzo stary i sięga jeszcze czasów przedchrześcijańskich. Pierwotnie pisanki zanoszono na cmentarze jako wyraz pamięci i miłości do zmarłych, a także znak wiary w zmartwychwstania. Pisankami obdarowywano również żywych – przy okazji świątecznych odwiedzin.
1938 WESOŁEGO ALLELUJA Polonia Kraków
Innym ważnym symbolem Wielkanocy jest baranek, który uosabia obecność Chrystusa wyzwalającego nas od śmierci. Jednak Baranek to także przypomnienie Starego Testamentu i historii o ocaleniu synów Izraela od śmierci w Egipcie. Drzwi pomazane jego krwią były znakiem dla Boga, że za nimi mieszkają prawowierni Żydzi.
1958 Wielkanoc Wesołego Alleluja
Od kogo dzieci dostają prezenty w wielkanocną niedzielę? Od zajączka! Zazwyczaj nie są one wręczane najmłodszym w tradycyjny sposób – raczej towarzyszy temu radosne poszukiwanie podarków w domu lub ogrodzie.
Fröhliche Ostern!
Ten miły zwyczaj, który upowszechnił się na przełomie XIX i XX w., początkowo głównie na Śląsku, ma korzenie pogańskie - zając był jednym ze zwierząt, obok bociana czy kurki, idącym w orszaku germańskiej bogini wiosny. A co było przed zajączkiem? Jeśli chodzi o tereny Śląska, to starszym zwierzęcym symbolem czasu wielkanocnego był kogutek – tak samo jak zając będący symbolem płodności.
Wesołego Alleluja PRL
Wesołego Alleluja Fikające króliczki wielkanocne na starej pocztówce PRL.
1962 WESOŁYCH ŚWIĄT Danuta Imielska kurczaczki
Piękna polska dziewczyna i kurczaczki wielkanocne wg projektu pani Danusi Imielskiej. Alleluja ! "Dużo najlepszych życzeń z okazji Ślubu Szanownych Kuzynów oraz z okazji Świąt Wielkanocnych zasyłają W i M. Waligórowie, Sopot 18 kwietnia 1962" na rewersie stempel: "Dokładny Adres Przyspiesza Doręczenie Listu" stempel pocztowy: 21 kwietnia 1962 Znaczek za 40 groszy z serii Historyczne miasta polskie (I) Poznań, Ostrów Tumski i most Chrobrego autorzy: W. Chomicz i Tirdiszek
Jan Marcin Szancer LANY PONIEDZIAŁEK PRL
Wszyscy doskonale wiemy, że drugi dzień świąt wielkanocnych to lany poniedziałek. W dawnej Polsce nazywano go również dniem św. Lejka, oblewanką, polewanką, czy oblańcem. Niezależnie od nazwy, zarówno dziś, jak i w przeszłości, najważniejsze, aby w ten dzień obficie lała się woda! Popularny ówcześnie śmigus-dyngus oznaczał kiedyś dwa odrębne od siebie zwyczaje. Śmigus polegał na polewaniu panien wodą oraz na smaganiu ich palmową rózgą po nogach. Z kolei dyngus polegał na wykupowaniu się (dyngowaniu) pisankami od śmigusowego lania.
1961 WESOŁYCH ŚWIĄT Adam Kilian Śmigus Dyngus
Zabawna kartka świąteczna wg. projektu Adama Kiliana. Tym razem panie gonią panów. Podczas śmigusa nie każda panna była polewana wodą przez kawalera. Polewane były tylko te, które przypadły kawalerowi do gustu i które lubił. Była to zatem forma zalotów. Samo polewanie miało zapewnić uraczonej nim pannie zdrowie i urodę. W niektórych regionach panny mogły się odpłacić panom polewaniem we wtorek, co znane było jako „babski śmiergust”. W śmigusowej zabawie również możemy doszukać się symboliki związanej z płodnością. Pomyślmy tylko: ziemię również polewa się wodą, aby rodziła plony.
Wesołego Alleluja! - F.Franić.
Wesołego Alleluja - Śmigusi - F.Franić. Karta pocztowa wydawnictwa POLONIA w Krakowie, nr 499.
1948 Wesołego Alleluja dziewczyna z pisankami
W odpowiedzi na poniedziałkowe polewania każda z panien musiała dać kawalerowi kroszonkę – wielkanocne kolorowe jajo. W zależności od koloru, wydrapanych na nich znaków i wierszyków, kawaler dostawał jasne sygnały, na co może liczyć. I tak na przykład fioletową kroszonkę dostawał stary kawaler, który powinien w końcu szykować się do ożenku, zaś jajo żółte oznaczało, że panna nie chce danego chłopca.
1941 Wielkanoc Okupacja Generalne Gubernatorstwo
Kolorowe jajka służyły również dorosłym, a zwłaszcza panom, do zabawy „w bitki”. Zabawa w bitki polegała na stukaniu się kroszonkami, zaś wygrywał ją ten, którego jajko nie zbiło się do końca trwania „zawodów”.
Pomlazka
Z serii: czeskie zwyczaje wielkanocne. Pomlazka to młode wierzbowe gałęzie splecione w warkocze. W niektórych regionach Czech zamiast pomlazkami, chłopcy biją dziewczęta długimi gałęziami jałowca, twardymi, sprężystymi i okrytymi ostrymi szpilkami. Obite dziewczyny wynoszą z domów i wrzucają do strumyków, lub wanien z wodą. Zwyczaj ten obchodzony jest w domu, w którym mieszkają panny na wydaniu. Po takim laniu rózgami i kąpieli w zimnej wodzie dziewczyna natychmiast zakochuje się w w tym, który najmocniej jej przyłożył. Ha, ha, bardzo dowcipne. Ale, ale.... Na tej pocztówce to dziewczyny okładają chłopaków rózgami! Więc jak to w końcu jest? Kto kogo?
1963 Wesołych Świąt PRL Maria Uszacka Marzanna
Świąteczna pocztówka - topienie marzanny autor: Maria Uszacka
Muzea
Wystawa otwarta dnia: 27 marca 2016
Autor:
Wykorzystane muzea:
