Parowozy w polskim medalierstwie
Lokomotywa parowa, parowóz. Połączenie mechanizmów i wytworzonej pary dające energię pociągową dla pojazdów szynowych. Dla młodych czar minionych czasów, dla starszych nostalgiczne wspomnienia młodości. Dla wszystkich romantyczne piękno techniki i ludzkiej pomysłowości. Przez pierwsze 150 lat w ciągu dwustuletniej historii kolejnictwa parowozy były podstawowym środkiem trakcyjnym. W drugiej połowie XX-tego wieku zostały wyparte przez lokomotywy spalinowe i elektryczne – elektrowozy. Dzisiaj ostały się tylko na kilku lokalnych trasach stanowiąc ciekawostkę i turystyczną atrakcję. Ale też buchający dym z komina, syk pary z tłoków, poruszające się szprychowe koła z wiązarami, gwizd świstawki, wychylony maszynista z okna budki zawsze były inspiracją dla twórców, w tym rzeźbiarzy małych form - medalierów. Wystawa ta przedstawia najpiękniejsze odwzorowanie parowozów na polskich medalach pamiątkowych.
Otwarcie pierwszego odcinka DŻWW
Medal jako PAMIĄTKA OTWARCIA DWÓCH STACYI KOLEI ŻELAZNEJ WARSZAWSKO – WIEDEŃSKIEJ DO PRUSZKOWA I GRODZISKA D: 2/14 CZERWCA 1845 R. Jest to pierwszy polski medal kolejowy. Nazywany jest medalem Maynerta (był jego twórcą) lub "Para zbliża odległości" (od napisu na awersie). Medal wybity został w roku 1845 z okazji otwarcia pierwszych dwóch stacji oraz pierwszego odcinka linii Drogi Żelaznej Warszawsko - Wiedeńskiej. Otwarcie tego odcinka powszechnie przyjęto za początek kolejnictwa na ziemiach polskich. Jest to początek symboliczny bo pomysłodawcami, pierwszymi inwestorami i pierwszymi budowniczymi byli Polacy. Aczkolwiek pierwszą linią jaka powstała na obecnych ziemiach Polski była linia Wrocław - Oława otwarta w 1942 roku. Na awersie tego medalu przedstawiono parowóz i jest to pierwsze przedstawienie lokomotywy parowej na polskim medalu. Kompozycję medalu oraz kształt lokomotywy autor medalu Józef Maynert zapożyczył z niemieckiego medalu z roku 1839. Dlatego przedstawionym na medalu parowozem jest Saxonia. Parowóz ten został zaprojektowany w Dreźnie w 1938 z przeznaczeniem dla linii kolejowej Lipsk - Berlin. Saxonia była pierwszym wyprodukowanym parowozem niemieckim. Jako ciekawostkę można podać że medal został wyemitowany w dwóch wersjach (różnią się napisem na rewersie), a sam Maynert źle skończył; podejrzany o bicie wymyślonych przez siebie zabytkowych monet został usunięty z grona medalierów.
Reprint medalu - Otwarcie pierwszego odcinka DŻWW
Reprint medalu PAMIĄTKA OTWARCIA DWÓCH STACYI KOLEI ŻELAZNEJ WARSZAWSKO – WIEDEŃSKIEJ DO PRUSZKOWA I GRODZISKA D: 2/14 CZERWCA 1845 R. Kopię medalu wykonano w roku 1995 na zlecenie Muzeum Kolejnictwa z okazji 150-lecia kolei w Polsce. Jak wskazano w opisie oryginału medalu rocznica otwarcia pierwszego odcinka DŻWW jest rocznicą kolejnictwa polskiego. Kopie medalu wykonano w wersji brązowej oraz w wersji posrebrzanej (widnieje w logo wystawy).
Medal rocznicowy 150 lat kolei polskich i DŻWW
Medal dwutematyczny wybity w 1995 roku z napisami: 150 LAT KOLEI NA ZIEMIACH POLSKICH 1845 – 1995 oraz 150 LAT DROGI ŻELAZNEJ WARSZAWSKO – WIEDEŃSKIEJ. Medal rocznicowy odnoszący się do otwarcia pierwszego odcinka linii kolejowej Drogi Żelaznej Warszawsko - Wiedeńskiej. Obydwie rocznice są takie same, gdyż zgodnie z przyjętą tradycją otwarcie tej linii jest początkiem historii kolei na ziemiach polskich. Na medalu widnieje pierwszy parowóz eksploatowany na DŻWW na tle elektrowozu EP-09. Parowóz ten został wyprodukowany dla potrzeb DŻWW przez belgijską firmę Seraing własności Johna Cockerilla. Konstrukcja parowozu jest rozwinięciem lokomotywy Stephensona ale posiada już 3 osie w układzie 1-1-1 lub inaczej 1A1. Porównanie kształtu obydwu lokomotyw na medalu obrazuje rozwój techniki kolejowej na przestrzeni 150 lat.
Muzeum Historii Kolei
Medal pamiątkowy wyemitowany przez Muzeum Historii Kolei w Częstochowie. Muzeum to powstało w 2001 roku dzięki kolejowym pasjonatom, w większości będącymi czynnymi lub emerytowanymi kolejarzami. Pasjonaci zorganizowani byli w Towarzystwie Przyjaciół Kolei Warszawsko - Wiedeńskiej i dlatego muzeum kultywuje pamięć o tej linii kolejowej. Siedziba muzeum znajduje się w budynku dworcowym na stacji Częstochowa Stradom. Kolej za sprawą budowy Drogi Żelaznej Warszawsko - Wiedeńskiej dotarła do Częstochowy w listopadzie 1846 roku; od 1 grudnia rozpoczęła się jej regularna eksploatacja. W następnych dziesięcioleciach w tej okolicy powstały nowe linie oraz połączenia i Częstochowa rozrosła się do ważnego na sieci węzła kolejowego. Na awersie medalu przedstawiono parowóz jaki pracował na linii w okresie początków eksploatacji kolei w Częstochowie; z pewnością jest to parowóz firmy Cockerilla.
Otwarcie linii DŻWB
Medal wyemitowany "NA PAMIĄTKĘ OTWARCIA DROGI ŻELAZNEJ WARSZAWSKO - BYDGOSKIEJ". Otwarcie nastąpiło 1 grudnia 1982 roku. Linia była pierwszym połączeniem kolejowym carskiej Rosji z kajzerowskimi Niemcami i granicę przekraczała w okolicach Otłoczyna koło Torunia. Linia przebiegała terenami polskimi będącymi pod zaborami: rosyjskim i pruskim. Od strony rosyjskiej linia budowana była przez spółkę Drogi Żelaznej Warszawsko - Wiedeńskiej i być może dlatego medal posiada napisy po polsku. Medal ten jest drugim wyemitowanym polskim medalem o tematyce kolejowej i jednocześnie drugim na którym widnieje parowóz. Medal pod względem artystycznym oraz techniki wykonania jest na najwyższym poziomie medalierskim. Egzemplarze medalu odlano w brązie i srebrze. Na awersie medalu przedstawiono parowóz jaki na początku był eksploatowany na tej linii z układem osi 1-1-1 lub inaczej 1A1 i jest on następcą parowozów Cockerilla.
Rocznica otwarcia linii Racibórz - Chałupki
Medal wyemitowany z okazji 160-tej rocznicy otwarcia linii kolejowej Racibórz – Chałupki. Otwarcie tej linii nastąpiło 1 maja 1947 roku. Na awersie medalu w całej okazałości przedstawiono lokomotywę parową użytkowanaą w pierwszym okresie eksploatacji linii. Należy zwrócić uwagę na fakt, że lokomotywa jest rozwinięciem konstrukcyjnym pierwszego parowozu Stephensona ale posiada już cztery osie w układzie 2-1-1 lub inaczej 2A1.Najprawdopodobniej jest to parowóz firmy Borsig z Berlina należącej do Augusta Borsiga. Pierwsze parowozy wyprodukowano w roku 1840 i konkurowały one z parowozami Stephensona i Cockerilla.
Medal pamiątkowy Pomorskiej DOKP
Medal wyemitowany przez POMORSKĄ DYREKCJĘ OKRĘGOWĄ KOLEI PAŃSTWOWYCH w Szczecinie i przeznaczony dla wyróżniania za długoletnią pracę zasłużonych pracowników. Na awersie medalu przedstawiono klasyczne porównanie "starego i nowego" czyli parowóz na tle lokomotywy elektrycznej; w tym wypadku elektrowozu serii ET-22. Parowóz posiada już kształty z drugiej połowy XIX wieku ale niektóre elementy parowozu świadczą raczej o amerykańskich inspiracjach autora projektu medalu.
Rocznica otwarcia linii Wrocław-Oława
Medal wyemitowany w 1992 roku z okazji 150-tej rocznicy otwarcia linii WROCŁAW – OŁAWA. Historycznie to pierwsza linia kolejowa otwarta na terenie obecnych polskich ziemiach. Na rewersie medalu przedstawiono w "pełnej krasie" pędzący parowóz. Kształt lokomotywy i układ osi (0-3-0 lub inaczej C) dla kolei polskich jest nietypowy ale z pewnością parowóz pochodzi z przełomu XIX i XX wieku. Aczkolwiek kształtem najbliżej mu do niemieckich parowozów serii Th - seria Th1 i seria Th101. Zdaniem kustosza muzeum jest to najbardziej plastyczne i najbardziej dynamiczne, czyli najpiękniejsze, odwzorowanie parowozu w polskim medalierstwie.
Rocznica Linii Transwersalnej
Medal wyemitowany przez Skansen Taboru Kolejowego w Chabówce z okazji 100-nej rocznicy otwarcia linii Galicyjskiej Kolei Transwersalnej. Linia ta o długości około 800 km otwarta w 1884 roku zbudowana była przez państwo Austro-Węgierskie; przebiegała wzdłuż Karpat ze stacjami krańcowymi Czadca (obecnie Słowacja) i Husiatyn (obecnie Ukraina); główne stacje linii to: Żywiec, Sucha Beskidzka, Nowy Sącz, Jasło, Krosno, Zagórz, Chyrów, Sambor, Drohobycz, Stryj, Stanisławów. Ze względu na zmiany geopolityczne po obydwu wojnach światowych i skutkujące tym zmiany granic państwowych linia straciła na znaczeniu (z pewnością stało się tak na terenie Polski). Na rewersie medalu przedstawiono parowóz, który ze względu na charakterystyczny kształt komina można zaliczyć do typu Tr11 (Tr12). Parowozy tej serii o układzie osi 1-4-0 lub inaczej 1D eksploatowane były przez koleje austriackie na początku XX wieku. Jeden z egzemplarzy tej serii parowozów znajduje się w kolekcji Skansenu Taboru Kolejowego w Chabówce.
Rocznica powstania PKP Dolnośląskiej DOKP
Medal pamiątkowy wyemitowany z okazji 35-tej rocznicy powstania PKP Dolnośląskiej DOKP we Wrocławiu. Na rewersie widnieje "klasyczne" połączenie "starego z nowym" czyli lokomotywa parowa - parowóz z lokomotywą elektryczną - elektrowóz.
Rocznica powstania PKP Południowej DOKP
Medal pamiątkowy wyemitowany z okazji 35-tej rocznicy powstania PKP Południowej DOKP w Krakowie. Ze względu intencję oraz sens wizerunku medal analogiczny jak poprzedni mimo innego zamysłu plastycznego - stare mijające się z nowym - parowóz z elektrowozem.
Pociąg międzynarodowy "KARPATY"
Medal pamiątkowy wyemitowany z okazji zakończenia prowadzenia pociągu "KARPATY" relacji Warszawa - Sofia po raz ostatni przy pomocy lokomotywy parowej. Ten międzynarodowy pociąg na terenie PKP prowadzony był parowozem z Warszawy do przejścia granicznego w Medyce. Zasłużył sobie na miano "ostatniego międzynarodowego pociągu parowego Europy". Ostatni przejazd tego pociągu z parowozem odbył się 27 kwietnia 1988 roku. Medal ten jest jednym z kilku nielicznych polskich medali gdzie parowóz nie jest dodatkiem, ozdobnikiem ale jest głównym powodem powstania medalu. Na awersie medalu przedstawiono parowóz serii Pt47, którym obsługiwano pociąg na terenie Polski. Parowóz ten o układzie osi 1-4-1 lub inaczej 1D1 produkowany był przez FABLOK z Chrzanowa i HCP z Poznania. Był on udanej konstrukcji i chwalonych parametrach eksploatacyjnych; jeszcze do końca lat 90-tych służył do obsługi pociągów na lokalnych liniach. Obecnie kilka egzemplarzy parowozu Pt47 znajduje się w kilku skansenach kolejowych, m. in. w Wolsztynie i Chabówce. Parowozy tej serii kolejarze nazywali pieszczotliwie Petuchą.
Rocznica powstania TK w Warszawie
Medal pamiątkowy wyemitowany w roku 1993 roku z okazji setnej rocznicy powstania Technikum Kolejowego w Warszawie. Oczywiście to nie Technikum Kolejowe powstało w roku 1883 ale szereg jednostek szkolnych których tradycje Technikum kontynuowało. Zaczęło się od Warsztatu Instruktorskiego, potem były: Szkoła Techniczna Drogi Żelaznej Warszawsko - Wiedeńskiej, Średnia Szkoła Ogólnokształcąca, Szkoła Techniczno - Komunikacyjna, Państwowa Średnia Szkoła Techniczna Kolejowa, Państwowe Liceum Kolejowe, Państwowa Szkoła Techniczno - Mechaniczna, Liceum Komunikacyjne. Na rewersie medalu dosyć wiernie odwzorowano parowóz z układem osi 0-4-1 lub 0-D-1 w otoczeniu symboli kolejowych i szkolnych.
Rocznica 150 lat kolei na ziemiach polskich
Medal dwutematyczny: awers - 150-ta rocznica kolei na ziemiach polskich, rewers - odbudowa parowozu Pm36-2. To jedyny polski medal na którego obydwu stronach znajdują się parowozy. O rocznicy polskich kolei wspominano przy wcześniejszych medalach. Dla wspomnienia rocznicy na awersie medalu uwidoczniono parowóz o konstrukcji z XIX o układzie osi najprawdopodobniej 1A1. W tle znajdują się zabudowania Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego w Mińsku Mazowieckim, firmy która była emitentem medalu. Być może lokomotywy takiego typu pracowały w przeszłości na terenie zakładowej bocznicy.
Odbudowa parowozu Pm36-2
Rewers medalu poprzedniego - dotyczy odbudowy słynnego przedwojennego parowozu serii Pm36 przeznaczonego do prowadzenia pociągów pasażerskich pośpiesznych. Projekt parowozu powstał w roku 1936 w Pierwszej Polskiej Fabryce Parowozów w Chrzanowie. Lokomotywa przystosowana była do prowadzenia pociągów z prędkością do 140 km/godz. W sumie wyprodukowano tylko dwa modele tego parowozu, pierwszy na początku 1937 roku a drugi na końcu tego roku. Egzemplarz pierwszy oznaczony jako Pm36-1 został wyposażony w aerodynamiczną otulinę. W tym samym roku parowóz ten został zaprezentowany na Wystawie Techniki i Sztuki w Paryżu gdzie otrzymał pierwszą nagrodę. Druga lokomotywa oznaczona numerem Pm36-2 została wybudowana bez aerodynamicznej otuliny i służyła dla porównań eksploatacyjnych osiągów. Dalszych egzemplarzy parowozu tej serii nie budowano gdyż ówczesne PKP nie miało koncepcji dla efektywnego wykorzystania tych lokomotyw. Egzemplarz nr 1 po wybuchu II wojny swiatowej został przejęty przez Niemców a następnie zaginął w wojennej zawierusze. Egzemplarz nr 2 po wybuchu wojny znajdował się na wschodzie Polski i został przejęty przez Rosjan. Następnie po najeździe Niemiec na ZSRR został ponownie przejęty i znalazł się na terenie Austrii. Po zakończeniu wojny wrócił do Polski w 1947 roku i następnie służył w okolicach Poznania przy obsłudze pociągów osobowych na lokalnych liniach. W 1970 roku został wycofany z inwentarza PKP i przekazany jako zabytek do Muzeum Kolejnictwa. W roku 1995, z okazji 150-tej rocznicy kolejnictwa polskiego parowóz ten wyremontowano i przywrócono do ruchu. Dla zebrania środków na odbudowę powołano Społeczny Komitet a medal ten był elementem zbiórki. Odbudowany egzemplarz otrzymał historyczne oznakowanie Pm36-2 i specjalną nazwę PIĘKNA HELENA. Parowóz służył jak użytkowy zabytek techniki kolejowej do prowadzenia pociągów okazyjnych oraz uświetniał pokazy na kolejowych zlotach.
Rocznica powstania PKP Zachodniej DOKP
Plakietka poświęcona jest 150-tej rocznicy kolei na ziemiach polskich (awers) i 100-u lat Dyrekcji Kolei w Poznaniu (rewers). Rocznicę kolei na polskich ziemiach już opisywano wcześniej a wiekowa rocznica Dyrekcji kolei odnosi się do powstania tej jednostki zarządzającej obszarem kolejowym w ramach państwa pruskiego. Powstała już w ramach państwa polskiego PKP Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych w Poznaniu przejęła zarządzanie koleją na terenie Wielkopolski. Na awersie medalu przedstawiono "klasyczne" połączenie kolejnictwa starego - parowóz oraz obecnego - elektrowóz. Tym parowozem jest niewątpliwie lokomotywa serii TKt48 popularnie nazywana "Tekatką". Tekatka to seria parowozów TKt48, tendrzaków czyli parowozów nie posiadających tendra (o czym świadczy litera K w symbolu serii) i przewożących zapas węgla i wody we własnej konstrukcji. Parowóz z układem osi 1-4-1 czy inaczej 1D1 produkowany był zakładach HCP w Poznaniu i FABLOK w Chrzanowie. Przeznaczony był do prowadzenia składów osobowych oraz lekkich składów towarowych. Parowozy te po wycofaniu z eksploatacji w znacznej ilości trafiły do skansenów i na cokoły jako pomniki techniki kolejowej. Parowozy tej serii ustawione przy stacjach całej Polski, od Zagórza do Gdyni, są najczęściej prezentowanym publicznie zabytkiem taboru kolejowego. Zaznaczyć należy że plakietka jest autorstwem znanego medaliera profesora Józef Stasińskiego.
Pamiątka spotkania kolejarzy z Janem Pawłem II
Medal wybity dla upamiętnienia spotkania papieża Jana Pawła II z kolejarzami. Do spotkania doszło w dniu 10.06.199 roku w czasie pielgrzymki Ojca Świętego do Polski. Dla uczestników spotkania wybito medale posrebrzane; wykonano jeden medal szczerozłoty który przekazano papieżowi w czasie spotkania. Na medalu przedstawiono parowóz w widoku od przodu i trudno rozpoznać jakiego jest on typu.
Rocznica otwarcia Magistrali Węglowej
Magistrala Węglowa to największa inwestycja kolejowa Polski w okresie międzywojennym. Linia ta łączyła uprzemysłowiony rejon Śląska z nowo wybudowanym portem gdyńskim. Magistrala przebiegała trasą: Herby Nowe, Karsznice, Inowrocław, Nowa Wieś Wielką, Bydgoszcz Kapuściska Tranzytowe (obecnie Bydgoszcz Wschód), Maksymilianowo, Bąk, Kościerzyna, Gdynia. Ze względu na braku funduszy rozpoczęta przez państwo polskie inwestycja została dokończona przez powołaną do tego spółkę o nazwie Francusko - Polskie Towarzystwo Kolejowe (FPTK). Wybity medal z okazji 70-tej rocznicy otwarcia Magistrali posiada na awersie wiernie oddany parowóz serii Ty23 o układzie osi 1-5-0 lub inaczej 1E. Parowóz ten był w pierwszym okresie eksploatacji Magistrali podstawowym środkiem trakcyjnym przy prowadzeniu ciężkich pociągów. Obecnie w kraju, w skansenach kolejowych znajduje się 3 egzemplarze tego parowozu: Chabówce, Jaworzynie Śląskiej i Skierniewicach.
Rocznica otwarcia linii Kalety - Kluczbork
Medal wyemitowany w 2004 roku dla upamiętnienia 120-tej rocznicy budowy linii kolejowej Kalety - Lubliniec - Kluczbork. Na awersie medalu na tle układu torowego linii umieszczono parowóz otoczony malowniczo kłębami pary. Kształt maszyny trudno dopasować do konkretnej serii parowozów. Pewne elementy parowozu jak układ osi czy przedni zgarniacz wskazują na to że kształt maszyny jest fantazją autora projektu medalu lub kompilacją kilku różnych konstrukcji.
Rocznica węzła kolejowego Gliwice
Medal wyemitowany w 2010 roku dla uczczenia 165-tej rocznicy powstania węzła w Gliwicach. Odnoszenie powstania węzła Gliwice do roku 1845 jest niezgodne z faktami bo w tym roku a dokładnie 2 października otwarto odcinek linii z Opola do Gliwic w ramach budowy linii z Wrocławia do Mysłowic. Czyli 1845 to rok powstania kolei w Gliwicach. Węzeł kolejowy zaś to "grupa stacji i punktów handlowych zlokalizowana u zbiegu linii kolejowych". Określenie miejsca kolejowego węzłem jest czynnością bardziej administracyjną dlatego węzłem Gliwice stały się z pewnością znacznie później. Najpierw w roku 1845 w Gliwicach powstała stała pośrednia, potem gdy wybudowano linię z innego kierunku powstała stacja węzłowa Gliwice; węzeł zaś powstał gdy rozbudowała się infrastruktura kolejowa w okolicach Gliwic. Za węzeł można uważać Gliwice dopiero od lat 70 XIX wieku gdy wybudowano stację rozrządową i przyłączono większe zakłady do sieci kolejowej. Docenić jednak należy wielką chęć fundatorów dla upamiętnienia gliwickiego kolejnictwa skoro powołano się na tak "mało okrągłą" rocznicę. Na awersie medalu umieszczono parowóz z widocznymi 4 osiami napędnymi i jedną toczą przednią czyli układ 1-4-0 lub inaczej 1D. Najprawdopodobniej jest to parowóz konstrukcji niemieckiej BR41 a na PKP noszący oznaczenie Ot1. Parowozy te zaprojektowano do prowadzenia szybkich pociągów towarowych i produkowano je w latach 1936-1941. Po drugiej wojnie PKP przejęło 19 maszyn tej serii i eksploatowano je do prowadzenia pociągów pasażerskich na terenach podgórskich. Ostatni taki parowóz skreślono z inwentarza w roku 1973.
Rocznica Lokomotywowni Czechowice - Dziedzice
Medal wyemitowania dla upamiętnienia 150-tej rocznicy powstania Lokomotywowni w Czechowicach - Dziedzicach. Lokomotywownia powstała w 1954 dla obsługi lokomotyw parowych; następnie była sukcesywnie rozbudowywana. Jako parowozownia funkcjonowała do lat 60-tych ubiegłego wieku a potem obsługiwano tam lokomotywy spalinowe i elektryczne. Lokomotywownia pod koniec XX wieku stanowiła trzon Zakładu Taboru w Czechowicach - Dziedzicach a następnie weszła w struktury PKP CARGO S.A. Na rewersie medalu umieszczono parowóz otoczony wiankiem z wykazem kolejnych serii lokomotyw obsługiwanych przez lokomotywownię w Czechowicach - Dziedzicach w całym okresie jej funkcjonowania. Przedstawiony parowóz o układzie osi 1-5-0 lub inaczej 1E to prawdopodobnie lokomotywa serii Ty2/Ty42; wyprodukowany egzemplarz w Niemczech miał na PKP oznaczenie Ty2 a wyprodukowany w Polsce Ty42. Parowóz był konstrukcji niemieckiej i w latach 1942-1945 masowo budowano go w wielu europejskich krajach, w tym w Polsce. Konstrukcja parowozu była uproszczona (nosił nazwę Kriegslokomotive - lokomotywa wojenna) ale pomimo tego posiadał znakomite parametry eksploatacyjne. Zadaniem tej lokomotywy było prowadzenie pociągów na liniach terenach na wschodzie podbitych przez Niemców. Po zakończeniu wojny w dużej ilości był wykorzystywany na PKP - w tym czasie była to najliczniej użytkowana seria parowozów na polskich kolejach. Z eksploatacji na PKP zniknęły w latach 90-tych XX wieku. Ponoć w Polsce pozostały 14 egzemplarze tego parowozu, w tym dwa czynne, w skansenach w Chabówce i Pyskowicach.
Rocznica powstania Parowozowni Gdynia
Medal wyemitowany w 2004 roku z okazji 75-tej rocznicy powstania Parowozowni Gdynia. Powstanie parowozowni wiąże się z budową morskiego portu w Gdyni i koniecznością obrządzania lokomotyw od pociągów kończących i rozpoczynających bieg na stacji kolejowej Gdynia. Na awersie medalu umieszczono wizerunek parowozu, który należy do serii OKl27. Parowóz ten to tendrzak polskiej konstrukcji zaprojektowany w 1927 roku przez inż. Domaniewskiego. Jest to pierwsza lokomotywa całkowicie zaprojektowana i produkowana w Polsce. W sumie w latach 1928-1933 w firmie H. Cegielski wyprodukowana ich 122 sztuki. Parowóz ten przeznaczony był do prowadzenia pociągów osobowych i lekkich pociągów towarowych. Jego następcą był powojenny parowóz TKt48. Po wycofaniu z pracy na PKP niektóre parowozy Okl27 pracowały jeszcze na kolejach przemysłowych. Do dzisiaj zachowały się egzemplarze w Parowozowni Skierniewice, Stacji Muzeum w Warszawie, Skansenie Taboru Kolejowego w Chabówce i jako pomnik w Gdyni.
Rocznica otwarcia linii Kluczbork - Poznań
Medal wybity w roku 2005 z okazji 130 rocznicy otwarcia linii kolejowej z Kluczborka, przez Ostrów Wielkopolski do Poznania. Linia została otwarta 10 grudnia 1875 roku jako jednotorowa, a drugi tor dobudowano około roku 1899. Linia została zelektryfikowana; na odcinku Kluczbork - Ostrów Wielkopolski w roku 1973 a na odcinku Ostrów Wielkopolski - Poznań w 1974. Na awersie medalu przedstawiono parowóz w bardzo rzadkim widoku - od przodu. Z tego powodu trudno ustalić jakiej jest on serii. Zgodnie z zamysłem autora znajduje się on w ruchu o czym świadczy podniesione ramię semafora kształtowego oraz intensywny dym z komina parowozu.
Rocznica powstania kolei na ziemi słupskiej
Medal odlany w 2009 roku dla uczczenia 140-tej rocznicy powstania kolei na ziemi słupskiej; jest to tożsame z dotarciem kolei do miasta Słupsk. Kolej w Słupsku powstała w ramach budowy linii kolejowej tzw. Tylnopomorskiej o przebiegu Stargard Szczeciński - Białogard - Koszalin - Słupsk - Sopot - Gdańsk. Otwarcie odcinka linii Koszalin - Słupsk na nastąpiło w roku 1869 a połączenie z Sopotem nastąpiło 1 września 1870 roku. Okolicznościowy medal powstał dzięki staraniom miejscowego Koła Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji. W ramach obchodów 140 rocznicy powstania kolei w Słupsku odsłonięto także pamiątkową tablicę przed słupskim dworcem. Na awersie tego pięknie wykonanego medalu widnieje parowóz, który jest niewątpliwie serii TKt-48 czyli to popularna, opisana wcześniej Tekatka.
Muzeum Kolejnictwa
Medal lustrzany wyemitowany przez firmę "Złota Polska" jako pamiątka z Muzeum Kolejnictwa w Warszawie. Medale wybito zasadniczo w wersji "złotej ale powstała także krótka seria w wersji "srebrnej". Na awersie medalu przedstawiono wiernie odwzorowany parowóz o układzie osi 1-4-0 czyli inaczej 1D. Najprawdopodobniej jest to maszyna serii Tr21. Parowóz ten był pierwszym parowozem produkowanym w Polsce; jego konstrukcja opracowana została przez zespół polskich inżynierów przy współpracy z Biurem Konstrukcyjnym Fabryki Lokomotyw StEG w Wiedniu. Pierwsze 36 sztuk zbudowano w StEG ale 72 sztuki wyprodukowano już w Fabryce Lokomotyw w Chrzanowie w latach 1922-1925; dalsze 40 sztuk powstało w belgijskiej fabryce Cockerilla. Jeszcze po II wojnie światowej na PKP eksploatowano 100 sztuk tych parowozów a ostatni użytkowano do roku 1974. Jeden z zachowanych egzemplarzy tego parowozu produkcji fabryki Fablok znajduje się w skansenie w Zduńskiej Woli Karsznice.
Ostatni parowóz w ZNTK Bydgoszcz
Medal wyemitowany przez PKP ZNTK (Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego) w Bydgoszczy z okazji przekazania do ruchu ostatniego parowozu jaki był remontowany w tym zakładzie. Oficjalne przekazanie nastąpiło 18 października 1985 roku a przekazywanym parowozem była lokomotywa parowa serii Pt47 czyli swojska "Petucha". Z tym wydarzeniem skończyła się pewna "era" w ZNTK Bydgoszcz gdyż zaprzestano tam wykonywania czynności remontowo - naprawczych parowozów co realizowane było od momentu powstania zakładów, czyli od roku 1851. Przypomnieć należy że ZNTK Bydgoszcz powstały jako Warsztaty Naprawcze Kolei Wschodniej Bydgoszcz - Ostbahn-Werkstatt-Bromberg) gdy kolej dotarła do Bydgoszczy. Na awersie medalu przedstawiono wizerunek tego ostatniego parowóz naprawionego w bydgoskich zakładach.
Rocznica powstania ZNTK Łapy
Medal wyemitowany w 1990 roku przez PKP Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego Łapy (ZNTK) z okazji 120-tej rocznicy powstania zakładów. Oczywiście to nie ZNTK powstały w tym roku ale od 1970 roku notuje się funkcjonowanie jednostki Depo Łapy, które były zalążkiem późniejszych zakładów naprawczych. W pierwszym okresie zajmowano się tam tylko naprawami i remontami parowozów aby potem realizować również naprawy okresowe wagonów. W roku 1969 zaprzestano zajmowania się parowozami i skoncentrowano się tylko na remontach taboru wagonowego towarowego. Jako ZNTK Łapy firma funkcjonowała od roku 1951. Niestety, powołanej w roku 1994 spółce akcyjnej ZNTK Łapy (a następnie TOWAG) nie powiodło się funkcjonowanie na wolnym rynku i zakłady zbankrutowały w 2009 roku. Na awersie medalu przedstawiono parowóz o układzie osi 2-2-0 czy inaczej 2B, który być może kiedyś w tych zakładach przechodził naprawę. Niewątpliwie jest to parowóz niemiecki serii S3 który na kolejach polskich nosił oznaczenie Pd1. Parowóz te został skonstruowany przez Augusta von Borriesa w 1893 r. i produkowany był w ośmiu niemieckich zakładach; najwięcej zbudowano w zakładach Hanomag, Schwartzkopff i Vulkan. Na przełomie XIX i XX wieku w Niemczech był podstawowym środkiem trakcyjnym do prowadzenia pociągów pasażerskich. Po pierwszej wojnie światowej w Polsce eksploatowano 89 tych maszyn i wtedy to otrzymały oznaczenie Pd1. Po drugiej wojnie światowej na PKP powróciło 18 maszyn, które eksploatowane były do roku 1951. Niestety do czasów obecnych nie zachował się żaden egzemplarz tego parowozu.
Rocznica transportu kolejowego w Hucie Katowice
Medal wyemitowany z okazji 30 rocznicy transportu kolejowego w Kombinacie Metalurgicznym Huta Katowice. Budowę Huty Katowice rozpoczęto w roku 1972 a już w roku 1975 rozpoczął pracę pierwszy wydział mechaniczno - konstrukcyjny a następnie bez hucznych uroczystości uruchamiano następujące wydziały. Funkcjonowanie transportu kolejowego na terenie Huty notuje się od roku 1973. Huta i kombinat metalurgiczny oprócz obiektów technologicznych to skomplikowana bocznica kolejowa z rozbudowanym układem torowym. Transport kolejowy w hucie ma za zadanie: dowóz surowców do produkcji, wywóz produktów oraz realizację przewozów wewnątrzbocznicowych - między obiektami technologicznymi huty. Sama Huta jak i jej transport kolejowy od momentu powstania ulegały własnościowym przekształceniom. Obecnie Huta funkcjonuje w strukturze koncernu Mittal a transport kolejowy został wydzielony jako zależna spółka Kolprem. I właśnie ta firma jest emitentem okolicznościowego medalu. Na awersie medalu projektant medalu przedstawił symboliczne odniesienie do historycznych korzeni kolejnictwa czyli do parowozu. Aczkolwiek kształt parowozu posiada wiele elementów "nie z tej epoki" - widać inspiracje koleją rodem z Dzikiego Zachodu. Parowozy pracujące na terenie bocznic to były tendrzaki (parowozy beztendrowe) bez wymyślnych zgarniaczy przednich, mogące bezproblemowo zmieniać kierunek jazdy. Jednakże wyjątkowość tego medalu wynika z tego że parowóz jest symbolem wykonywania manewrów na terenie bocznicy a nie jak zwykle prowadzenia pociągów na liniach kolejowych.
Rocznica ZZK i FZZP PKP
Medal wyemitowany w roku 2008 dla upamiętnienia 90-tej rocznicy powstania Związku Zawodowego Kolejarzy oraz 25-tej rocznicy przystąpienia do Federacji Związków Zawodowych Pracowników Kolejowych. Organizacja związkowa kolejarzy została powołana po odzyskaniu niepodległości w 1918 pod nazwą Związek Zawodowy Kolejarzy Rzeczypospolitej Polskiej. W dalszym okresie, ze względu na historyczne okoliczności Związek ulegał wielokrotnym przekształceniom. Od roku 1921 funkcjonował pod nazwą Związek Zawodowy Kolejarzy; w okresie II wojny działał w ograniczonym zakresie jako Rodzina Kolejowa; po wojnie kontynuował działalność a w 1949 przystąpił do CRZZ; w latach 1953-1980 działał pod nazwą Związek Zawodowy Pracowników Kolejowych PRL, w 1980 wystąpił z CRZZ i zmienił nazwę na NSZZ Pracowników Kolejowych PRL; w 1983 powołano Federację Związków Zawodowych Pracowników PKP. W 2002 roku Federacja przystąpiła do Forum Związków Zawodowych. Na awersie okolicznościowego medalu przedstawiono w widoku bocznym parowóz o układzie osi 1-4-1 czyli inaczej 1D1. Ze względu na układ osi, kształt i szczegóły konstrukcyjne można parowóz ten przypisać do popularnej serii Pt47.
Rocznica Krajowej Sekcji Kol. NSZZ Solidarność
Medal wybity w roku 2005 dla upamiętnienia XXV-tej rocznicy powstania Sekcji Kolejarzy przy NSZZ Solidarność. Obecnie Krajowa Sekcja Kolejarzy NSZZ Solidarność jest sekcją branżową zrzeszoną w Sekretariacie Transportowców NSZZ Solidarność. Zadaniem Sekcji jest reprezentowanie interesów pracowniczych członków NSZZ Solidarność zatrudnionych w grupie PKP oraz innych podmiotach związanych z transportem kolejowym. Kolejarze miel swój udział w powstaniu w 1980 roku związkowej Solidarności dlatego rodowód Sekcji rozpoczyna się wraz z powstaniem NSZZ Solidarność. Na awersie medalu przedstawiono parowóz, który jest tłem dla słynnych gdańskich stoczniowych trzech krzyży. Konstrukcja parowozu jest najbliższa serii TKh100. Jest to tendrzak o układzie osi C czyli 0-3-0 - bez kół tocznych, tylko z samymi napędnymi. Był to nietypowy normalnotorowy parowóz konstrukcji niemieckiej budowany między innymi przez firmę Oresten&Koppel. Egzemplarze tych lokomotyw zachowały się na PKP po nacjonalizacji kolei lokalnych. Po wojnie z eksploatacji zostały wycofane w roku 1967. Do dzisiaj zachowały się w Polsce dwa egzemplarze parowozów serii TKh100 - w Skansenie Taboru Kolejowego w Chabówce i w Muzeum Kolejnictwa w Kościerzynie.
Medal NSZZ Solidarność PKP CARGO S.A. Przemyśl
Medal wykonany przez działaczy NSZZ Solidarność z zakładów kolejowych należących do PKP CARGO S.A. z regionu przemyskiego tj. Zakładu Taboru i Zakładu Przewozów Towarowych w pierwszym dziesięcioleciu obecnego wieku. Po kolejnych restrukturyzacyjnych przekształceniach struktur wykonawczych w firmie PKP CARGO obecnie żaden z tych zakładów już nie istnieje. Medalem tym byli uhonorowani zasłużeni działacze związkowi oraz znamienite osobistości współpracujące ze związkiem. Na awersie medalu umieszczono parowóz najprawdopodobniej o układzie osi 1-4-0 czyli 1D (trudno określić czy pod budką maszynisty są koła toczne). Ze względu na niedokładność szczegółów trudno jednoznacznie przypisać go do konkretnego typu; parowozowi temu najbliżej mu typów: R21, Tr202 lub Os24.
Rocznice ZZ Maszynistów Kolejowych w Polsce
Medal wyemitowany w 2009 roku przez kolejarzy maszynistów z Białegostoku z okazji dwóch rocznic: 90-ciu lat od założenia samodzielnego Związku Zawodowego Maszynistów oraz 20-tu lat od reaktywacji Związku Zawodowego Maszynistów Kolejowych w Polsce. Pierwszy związek zawodowy maszynistów powstał w roku 1919 gdy maszyniści czując swą zawodową odrębność wystąpili ze Związku Zawodowego Pracowników Kolejowych Rzeczypospolitej Polskiej i utworzyli samodzielny Związek Zawodowy Maszynistów Kolejowych w Polsce. Związek ten zawiesił działalność w okresie II wojny światowej a po wojnie został rozwiązany przez komunistyczne władze gdyż wszystkie związki zawodowe zostały skupione w jednym centralnym, zależnym, kontrolowanym związku zawodowym - CRZZ. Po odzyskaniu samodzielnej państwowości przez Polskę w roku 1989 maszyniści ponownie zarejestrowali swój związek pod historyczną nazwą Związek Zawodowy Maszynistów Kolejowych w Polsce. Skoro maszyniści kultywują swój rodowód to nie mogło być braku odniesień do symbolu początków kolejnictwa czyli do parowozu. Komu jak komu ale z kolejarzy to maszynistom najbliżej do parowozów bo to przecież ich narzędzie pracy. Na awersie medalu przedstawiono parowóz z pewnością typu T i układem osi 1-5-0 lub inaczej 1-E.
Medal pamiątkowy Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa
Medal (żeton) sprzedawany jest z automatu jako pamiątka dla zwiedzających Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku w Jaworzynie Śląskiej. Muzeum to mieści się w dawnej parowozowni wachlarzowej, powstałej w roku 1907 i następnie rozbudowywanej. Muzeum rozpoczęło działalność w roku 2004 po przejęciu zbiorów kolejowych od PKP i jest obecnie organizacją użytku publicznego. Na awersie tego medalu przedstawiono parowóz Pt31 - potwierdza to informacja poniżej. Parowóz ten został skonstruowany przez polskiego inżyniera Kazimierza Zembrzuskiego i produkowany był w latach 1932-1940 w Pierwszej Fabryce Lokomotyw w Polsce "Fablok" w Chrzanowie. Łącznie wyprodukowano 110 sztuk, z czego 98 przed II wojną światową a 12 w czasie okupacji. Parowóz posiadał układ osi 1D1 lub inaczej 1-4-1; przeznaczony był do prowadzenia ciężkich pociągów pospiesznych o masie do 650 t. Ostatni parowóz tej serii był eksploatowany na PKP do roku 1980. Do czasów obecnych zachowały się dwa egzemplarze tego typu parowozu: w Skansenie w Chabówce i Pt31-49 w Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku. I to właśnie wizerunek tego drugiego parowozu umieszczono na awersie medalu.
Rocznica Żnińskiej Kolei Powiatowej
Ten jednostronny medal został odlany z okazji 100-tnej rocznicy Żnińskiej Kolei Powiatowej. Kolej ta to turystyczna linia wąskotorowa o rozstawie toru 600 mm. Linia przebiega trasą Żnin - Wenecja - Biskupin - Gąsawa. Linia została zbudowana w 1894 roku i wtedy razem z kilkoma innymi liniami zbiegającymi się w Żninie tworzyła sieć transportu kolejowego na Pałukach (woj. kujawsko - pomorskie). Za budową kolei wąskotorowej przemawiały niższe koszty oraz trudny, pagórkowaty teren z licznymi jeziorami. W drugiej połowie XX wieku znaczenie tej wąskotorowej mini sieci kolejowej zaczęło maleć (zresztą jak wszystkich kolei wąskotorowych). W 1962 roku zawieszono na niej ruch pasażerski a potem zaczęto rozbierać część torów. Dopiero powstanie w 1972 roku Muzeum Kolei Wąskotorowych w Wenecji skłoniło PKP do uruchomienia linii turystycznej pod nazwą Żnińska Kolej Dojazdowa. W 2002 roku Kolej została przejęta przez władze powiatu i powołano Żnińską Kolej Powiatową. W roku 2012 władze samorządowe oraz Urząd Marszałkowski zawarły porozumienie o tym że Kolej będzie funkcjonowała w ramach Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji. W posiadaniu ŻKP jest jedyny na świecie parowóz serii Px38. Parowóz został zbudowany w 1938 przez Pierwszą Fabrykę Lokomotyw w Chrzanowie. Wyprodukowano tylko jeden egzemplarz parowozu tej serii. Parowóz ten zanim znalazł się w ŻKP pracował na niemal wszystkich wąskotorowych kolejach w Polsce o prześwicie 600 mm. Parowóz posiada oznaczenie Px38-805 i w 2002 roku ochrzczono go imieniem "Leon" na cześć długoletniego pracownika kolejki i przewodnika weneckiego muzeum p. Leona Lichocińskiego. Parowóz jest czynny i zdarza się mu jeszcze prowadzić okolicznościowe pociągi. Na medalu okolicznościowym przedstawiono wąskotorowy parowóz i jest to właśnie wyjątkowy Px38.
Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji
Tabliczka okolicznościowa upamiętniająca Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji. Muzeum to zlokalizowane w miejscowości Wenecja koła Żnina, na terenie historycznej krainy Pałuki w woj. kujawsko - pomorskim. Jest ono usytuowane przy stacji Wenecja na Żnińskiej Kolei Powiatowej. Muzeum zostało otwarte 1 października 1972 roku i gromadziło głównie wąskotorowy tabor który funkcjonował na Żnińskiej Kolei Wąskotorowej i Bydgosko - Wyrzyskich Kolejach Dojazdowych. Muzeum powiększało swoje zasoby i obecnie należy do największych tego rodzaju jednostek w Europie które eksponują pamiątki po kolejach wąskotorowych. Aktualnie zbiory taboru uzupełnia infrastruktura kolejowa: układ torowy z rozjazdami, obrotnica, żuraw wodny, zabytkowa poczekalnia, budka dróżnika ze szlabanem. Na okolicznościowej tabliczce uwidoczniono parowóz, niewątpliwie jest to parowóz wąskotorowy ale trudno orzec jakiego jest on typu.
Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji
Jeszcze jeden medal okolicznościowy upamiętniający Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji. Na awersie medalu umieszczono parowóz wąskotorowy o dwóch osiach. Ze względu na mnogość typów taboru produkowanego dla różnych kolei o prześwitach torów poniżej 1435 mm trudno orzec do jakiej serii ten parowozik się zalicza. Jak wskazuje buchający dym z komina parowozik zalicza się, lub chce się zaliczać do taboru czynnego.
Rocznica Jędrzejowskiej Kolei Dojazdowej
Medal wybity z okazji 100-tnej rocznicy budowy Jędrzejowskiej Kolei Dojazdowej. Jej powstanie jest związane z I wojną światową. W lutym 1915 roku wojska austriackie dla potrzeb militarnych wybudowały pierwszy odcinek polowej kolejki wąskotorowej o szerokości 600 mm z Jędrzejowa do Motkowic. Po przesunięciu się frontu austriacko-rosyjskiego dobudowano dalsze odcinki linii późniejszej JKD. W roku 1924 zbudowano odcinek torów łączący JKD z Pińczowską Koleją Wąskotorową. Po wojnie w latach 50-tych przekuto tory kolei z rozstawu 600 mm na 750. W latach późniejszych jak zresztą na wszystkich KD, przewozy zaczęły maleć aż w roku 1993 zawieszono prowadzenie ruchu na JKD. Na szczęście w 2002 roku infrastruktura jędrzejowskiej kolei została przejęta przez samorząd. Obecnie na fragmencie linii JKD prowadzony jest ruch turystyczny a operatorem jest tam Świętokrzyska Kolej Dojazdowa. Na awersie medalu dosyć wiernie przedstawiono kształt czteroosiowej lokomotywki wąskotorowej. Najprawdopodobniej jest lokomotywa wąskotorowa Px48 lub Px49 zbudowana w Chrzanowskim Fabloku. Oczywiście lokomotywy te posiadały w komplecie jeszcze tender.
Rocznica Pleszewskiej Kolei Dojazdowej
Medal jednostronny odlany w brązie z okazji 100-tej rocznicy budowy Pleszewskiej Kolei Wąskotorowej. Kolej ta powstała w roku 1900 w ramach porozumienia powiatów pleszewskiego i krotoszyńskiego. W ramach Kolei dobudowano tor o rozstawie normalnym między stacjami Pleszew Miasto i Pleszew Wąskotorowy. Stacjami Kolei Wąskotorowej były: Pleszew Miasto, Pleszew Wąskotorowy, Dobrzyca, Rozdrożew, Krotoszyn. W roku 1935 uruchomiono kursowanie wagonu motorowego dla przewozu pasażerów. Po wojnie Kolej Pleszewska została znacjonalizowana i włączona do struktur PKP jako Krotoszyńska Kolej Dojazdowa. Na skutek spadku przewozów w roku 1986 zamknięto odcinek linii Krotoszyn - Dobrzyca - Pleszew Wąskotorowy a 2001 roku PKP ostatecznie zawiesiła przewozy. Majątek Kolei został przejęty przez Urząd Miasta i Gminy w Pleszewie i utworzono Pleszewską Kolej Powiatową. Eksploatacja kolejowa na ocalałych torach kolejki jest prowadzona w porozumieniu ze Stowarzyszeniem Kolejowych Przewozów Lokalnych. Na medalu dosyć udanie przestawiono dwuosiową lokomotywkę wąskotorową, którą trudno przypisać do konkretnego typu.
Medal pamiątkowy z Muzeum Kolejnictwa
Mały medal (monetka, żeton, coin) komercyjnie rozprowadzany jako pamiątka po zwiedzeniu Muzeum Kolejnictwa w Warszawie. Na rewersie medalu przedstawiono w bocznym widoku parowozik Tx - beztendrowy, czteroosiowy, z napędnymi wszystkimi osiami. Jest to wąskotorowa lokomotywa parowa produkowana masowo w latach 1905-1919 na potrzeby niemieckich kolei wojskowych. W tamtym czasie stanowiła podstawowy typ niemieckich kolei polowych podczas I-szej wojny światowej. Po jej zakończeniu znaczna ilość egzemplarzy pozostała poza terenem Niemiec, w tym na kolejach odrodzonej Polski. Lokomotywka w Polsce była eksploatowana w transporcie publicznym jak i na kolejach przemysłowych, głównie na kolejkach cukrowni i kolejkach leśnych. Ze względu na małą moc pociągową oraz przestarzałą konstrukcję do roku 70-tego wszystkie jej egzemplarze zostały wycofane ze służby. Kilkanaście nieczynnych parowozików zostało zachowanych na terenie kraju jako eksponaty a jeden z nich trafił właśnie do Muzeum Kolejnictwa (obecnie Stacja Muzeum).
Muzea
Wystawa otwarta dnia: 25 marca 2018
