Elektrowozy w polskim medalierstwie
Z technicznego punktu widzenia na kolejach konwencjonalnych istnieją trzy rodzaje trakcji (czyli rodzaje napędu pojazdów kolejowych): trakcja parowa, elektryczna i spalinowa. Z blisko dwustuletniego funkcjonowania kolei ponad wiek królowała trakcja parowa. Następne półwiecze to dominacja pary przy rodzących się napędach elektrycznym i spalinowym. Dopiero ostatnie pół wieku to zanik trakcji parowej i rozkwit elektrycznej wspomaganej pojazdami spalinowymi.
Za ojców napędu elektrycznego należy uznać niemieckiego wynalazcę E. Siemensa oraz inżynierów amerykańskich. Trakcję elektryczną stosowano na początku (oprócz tramwajów, kolei miejskich, metra) na kolejach górskich. Pierwsze elektryfikacje na linach dalekobieżnych nastąpiły po pierwszej wojnie światowej. W okresie międzywojennym powstały duże kolejowe systemy elektryczne w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Holandii, Szwecji, USA. W Polsce pierwszym odcinkiem kolejowym który zelektryfikowano to linia średnicowa w Warszawie - było to konieczne ze względu zadymianie tunelu przez parowozy. W latach 1936-37 przedłużono zelektryfikowane odcinki do Mińska Maz., Otwocka, Ożarowa, Żyrardowa i Pruszkowa.
Najbardziej rozpoznawalnym symbolem trakcji elektrycznej jest lokomotywa z takim napędem czyli elektrowóz. Ta wystawa prezentuje wizerunki lokomotyw elektrycznych - elektrowozów upamiętnionych na polskich medalach i plakietkach okolicznościowych.
Medal rocznicowy XXV lat DOKP Lublin
Medal wyemitowany w roku w 1969 roku z okazji XXV rocznicy powstania Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych (DOKP) w Lublinie. Po wyzwoleniu terenu obecnie wschodniej części Polski przez Armię Czerwoną ogłoszono w Moskwie w dniu 22.07.1944 r. Manifest PKWN (ówczesnego zalążku rządu pod egidą ZSRR). Manifest zakładał utworzenie Resortu Komunikacji, Poczt i Telegrafów, którego siedzibą miał zostać Chełm. Tam też miała powstać siedziba lokalnej dyrekcji okręgowej kolei państwowych. Ostatecznie jednak siedzibą DOKP stał się nie Chełm ale Lublin i w tym mieście w dniu 22.07.1944 r. reaktywowano DOKP. W latach późniejszych dyrekcja w Lublinie otrzymała nazwę Wschodniej DOKP. Na awersie medalu, którego rocznica odnosi się do powojennego reaktywowania DOKP Lublin przedstawiono lokomotywę elektryczną. Lokomotywy posiada podwozie w układzie Co'Co' czyli dwa trzyosiowe wózki. Lokomotywa jest bezsprzecznie elektrowozem o czym świadczy podniesiony nad pojazdem pantograf stykający się drutem jezdnym sieci trakcyjnej. Sam medal wykonany jest toporną metodą odlewniczą i wizerunek lokomotywy jest mało czytelny, dlatego trudno ją przypisać do konkretnego typu konstrukcyjnego. Jednakże medal ten jest symboliczny bo znajdujący się na nim elektrowóz jest pierwszym polskim medalem na którym odwzorowano lokomotywę elektryczną.
Medal Lokomotywowni Sucha Beskidzka - Chabówka
Medal okolicznościowy dwutematyczny. Na awersie upamiętnione zostały Lokomotywownie PKP w Suchej Beskidzkiej i Chabówce; na rewersie upamiętniono powstanie Skansenu Taboru Kolejowego w Chabówce w dniu 11.06.1993 r. Obydwie lokomotywownie zabezpieczały parowozy do prowadzenia pociągów na beskidzkich odcinkach linii między Krakowem a Zakopanem. Po elektryfikacji linii do Zakopanego i Żywca lokomotywownie w Suchej Beskidzkiej i Chabówce przejęły częściowo obsługę lokomotyw i zespołów elektrycznych. Z czasem lokomotywownia w Chabówce straciła na znaczeniu i została przekształcona w Skansen taboru kolejowego. Obydwie jednostki z takim przeznaczeniem funkcjonują do dnia dzisiejszego - lokomotywownia w strukturach Kolei Regionalnych a Skansen w strukturach PKP CARGO. Medal ma znaczenie historyczne gdyż został wykonany w ilości 200 sztuk z okazji otwarcia Skansenu w Chabówce a został odlany ze stopu z łożysk z pochodzących z parowozu Ty2-116 (do każdego medalu załączono poświadczający to certyfikat). Na awersie medalu w konturach tarczy herbowej umieszczono lokomotywę elektryczną w widoku od czoła. Nie można tego zarysu przypisać do konkretnego typu elektrowozu gdyż z pewnością nie było to intencją projektanta medalu. Zapewne chodziło o zaakcentowanie przeobrażeń i postępu zachodzących na kolei których symbolem była elektryfikacja.
Medal rocznicy 60 lat trakcji elektrycznej
Medal okolicznościowy wybity z okazji 60 rocznicy powstania trakcji elektrycznej w Polsce. Na awersie medalu przedstawiono lokomotywę elektryczną a na rewersie profesora, doktora inżyniera Czesława Jaworskiego - zasłużoną postać dla rozwoju i wdrażania trakcji elektrycznej na kolei. Uwidoczniona na medalu lokomotywa elektryczna to seria pierwszych sześciu elektrowozów eksploatowanych w Polsce; ten typ nosił oznaczenia jako: EL.100, E100, E01 i na koniec już po wojnie od 1959 roku - EP01. Pierwsze dwa egzemplarze zostały wyprodukowane w roku 1934 w brytyjskich zakładach English Elektric i sprowadzone do Polski w roku 1936. Następne cztery zostały wyprodukowane w latach 1935-1936 w Pierwszej Fabryce Lokomotyw w Chrzanowie przy użyciu osprzętu elektrycznego z Anglii. Elektrowozy te były przeznaczone dla obsługi pociągów na zelektryfikowanych w roku 1936 liniach: średnicowej w Warszawie i na odcinku do Otwocka. Po jazdach próbnych rozpoczęto w 1937 roku eksploatację tych lokomotyw na odcinach do Otwocka, Żyrardowa i Mińska Mazowieckiego. Wojnę przetrwał tylko jeden uszkodzony elektrowóz tego typu o oznaczeniu E106. Po odbudowie w 1947 prowadził on pociągi regionalne do Mińska, Żyrardowa i Skierniewic. W roku 1948 oddelegowano go do Łodzi Olechowa gdzie obsługiwał pociągi lokalne. W sierpniu 1964 roku został wycofany z eksploatacji i niszczał do roku 1968 kiedy została złomowany.
Medal odbudowy lokomotywy EP05
Medal upamiętniający przywrócenie do ruchu lokomotywy elektrycznej EP05-23. Lokomotywy EP05 to seria elektrowozów przebudowanych w latach 1973-1977 w ZNTK Gdańsk z lokomotyw typu EU05. Zaś elektrowozy EU05 to seria 30 normalnotorowych lokomotyw typu konstrukcyjnego 44E wyprodukowanych na zlecenie PKP w czechosłowackich zakładach Skoda w Pilznie. Dostarczone zostały w roku 1961 do Polski i przeznaczone były do prowadzenia pociągów pasażerskich i lekkich towarowych. W roku 1969 przeprowadzono udane próby zwiększenia maksymalnej prędkości lokomotywy EP05 poprzez zmianę przełożenia przekładni. Na tej podstawie w ZNTK Gdańsk przebudowano 27 lokomotyw EU05 na typu EP05 przemalowując je na kolor pomarańczowy; przez kolejarzy zostały ochrzczone żargonową nazwą „Czesio”. Lokomotywy zostały przydzielone do lokomotywowni Warszawa Olszynka Grochowska gdzie stacjonowały do końca służby. Do roku 2008 kursowały w ruchu planowym i następnie zostały wyparte przez elektrowozy typu EP09. Jako ostatni z eksploatacji został wycofany i przekazany do rezerwy EP05-23. Dzięki akcji pasjonatów kolejowych w roku 2016 w firmie REMTRAK rozpoczęto naprawę główną, a właściwie odbudowę tej właśnie lokomotywy. Odbudowę elektrowozu EP05-23 zakończono w dniu 25.10.2012 r. i przywrócony go do ruchu w firmie PKP Intercity.
Medal Za zasługi dla Śląskiej DOKP
Medal okolicznościowy wręczany wyróżnionym osobom zasłużonym dla PKP Śląskiej Dyrekcji Okręgowej. Na awersie medalu przedstawiono wizerunek lokomotywy elektrycznej, którą niewątpliwie jest elektrowóz serii ET21. Lokomotywa ta była pierwszą elektryczną lokomotywą towarową przeznaczoną dla PKP i produkowaną w Polsce. Jej projekt został przygotowany w Centralnym Biurze Konstrukcyjnym Przemysłu Taboru Kolejowego w Poznaniu w oparciu o dokumentację części elektrycznej z radzieckiej lokomotywy WŁ22M. Prace projektowe zakończono w roku 1955 przypisując go do typu 3E. Był to pojazd kolejowy na dwóch trzyosiowych wózkach w układzie Co’Co’. W roku 1957 rozpoczęto produkcję seryjną elektrowozów w Państwowej Fabryce Wagonów Pafawag we Wrocławiu. Łącznie wyprodukowano 726 egzemplarzy tej lokomotywy, z tego 658 dla PKP a 68 zakupiło Przedsiębiorstwo Materiałów Podsadzkowych Przemysłu Węglowego. Konstrukcja lokomotywy była poddawana modernizacjom i kolejne egzemplarze były oznaczane jako typ 3E/1. Elektrowozy ET21 były chwalone przez maszynistów za solidną, prostą i niezawodną konstrukcję. Żargonowo kolejarze nazywali ten elektrowóz „Kantem”, „Telewizorem” czy „Sputnikiem”. Od końca lat 80-tych lokomotywy, których konstrukcja się technicznie zestarzała, były przez PKP sukcesywnie wycofywane z eksploatacji. W roku 2019 nieliczne egzemplarze tych lokomotyw (około 30 szt.) były w użyciu na terenie Polski u przewoźników CTL i DB. Jako czynny egzemplarz zabytkowy ET21-57 znajduje się w Skansenie Taboru Kolejowego w Chabówce a pierwsza wyprodukowana lokomotywa z nr 1 jest eksponatem w Skansenie Lokomotyw w Zduńskiej Woli Karsznice.
Plakietka wyprodukowania 1000-nej lokomotywy ET22
Plakietka okolicznościowa wybita z okazji wyprodukowania tysięcznej lokomotywy ET22 przez Państwową Fabrykę Wagonów we Wrocławiu. Historia tej najpowszechniejszej na polskich torach lokomotywy rozpoczęła się w roku 1964. To wtedy w Centralnym Biurze Konstrukcyjnym Taboru Kolejowego, na podstawie wytycznych Zarządu Trakcji PKP i założeń COBiRTK rozpoczęto opracowywać dokumentację nowego sześcioosiowego elektrowozu. Znaczny postęp w elektryfikacji linii kolejowych PKP na przełomie lat 50 i 60-tych oraz wzrost przewozów towarowych spowodował brak efektywnej lokomotywy dla ruchu towarowego. Prace na konstrukcją lokomotywy trwały aż do roku 1966; pierwsze dwa egzemplarze testowe zostały wyprodukowane dopiero w roku 1969 oznaczono je numerami ET22-001 i 002 i przypisano do typu konstrukcyjnego 201E. Po testach w 1971 roku Pafawag-owi zlecono ich produkcję ciągłą. Do końca roku 1971 wyprodukowano dalszych 10 sztuk a w roku następnym 30 sztuk. W kolejnych produkowano po około 60 sztuk redukując jednocześnie produkcję innych typów lokomotyw. W drugiej połowie lat 70-tych gdy elektrowozy ET22 były jedynymi produkowanymi w Pafawag-u, wytwarzano ich po około 90 sztuk rocznie. Produkcję lokomotyw ET22 (także w wersjach modernizowanych) ostatecznie zakończono w roku 1989. Wyprodukowanie tysięcznego egzemplarza upamiętniono niniejsza plakietką, ale nie wiadomo do czego odnosi się data na plakietce "grudzień 1972". Z pewnością nie do daty tego zdarzenia bo to nastąpiło około roku 1980.
Medal XXX lat Pafawagu
Medal okolicznościowy wyemitowany w roku 1975 z okazji 30 lat powstania Państwowej Fabryki Wagonów we Wrocławiu. Historia fabryki jako producenta taboru rozpoczęła się roku 1945 ale do powstania zaplecza produkcyjnego wykorzystano byłe zakłady Linke-Hofmann Werke. Pierwotna fabryka powstała w roku 1832 jako Maschinenbauanstalt Breslau a od 1839 roku działała jako L-HW. Już przed I wojną firma ta była jednym z większych producentów taboru kolejowego w Europie. W roku 1997 zakłady Pafawag zostały przejęte przez firmę Adtranz a następnie w roku 2001 przez Bombardier Transportation. Mimo widniejącym w nazwie producencie wagonów fabryka Pafawag w czasach PRL-u wytwarzała również lokomotywy elektryczne, wieloczłonowe zespoły elektryczne, wózki do wagonów towarowych, wyroby trakcyjne i części zamienne. Znaczącą częścią produkcji fabryki były właśnie lokomotywy elektryczne w tym sztandarowy jej produkt czyli elektrowóz do ruchu towarowego serii ET22. I właśnie charakterystyczne wizerunek czoła tej lokomotywy zamieszczono na awersie tego medalu.
Medal XXV lat budowy taboru elektr. w Pafawag-u
Pafawag od momentu powstania czyli od roku 1945 (jak również za czasów "niemieckich") jako firma był jednym z większych producentów taboru kolejowego w Europie. Ale tabor kolejowy elektryczny zaczęto produkować dopiero w roku 1953 i była to lokomotywa pasażerska EP02. W całej historii Pafawag-u czyli w latach 1945-1997 wyprodukowano następujące pojazdy kolejowe elektryczne: lokomotywa pasażerska EP02 w latach 1953-56 sztuk 8, lokomotywa towarowa – w latach 1954-46 sztuk 9, zespół trakcyjny EW53 w latach 1957-71 sztuk 20, lokomotywa towarowa ET21 w latach 1957-1971 sztuk 658, zespół trakcyjny EW55 w latach 1958-62 sztuk 72, zespół trakcyjny EW57 w latach 1962-94 sztuk 1429, lokomotywa uniwersalna EU07 w latach 1965-77 sztuk 240, zespół trakcyjny EN94 w latach 1969-72 sztuk 40, lokomotywa towarowa ET22 w latach 1969-89 sztuk 1184 lokomotywa pasażerska EP23 w latach 1973 sztuk 1, zespół trakcyjny EW58 w latach 1974-80 sztuk 28, zespół trakcyjny EN71 w roku 1976 sztuk 20, lokomotywa pasażerska EP09 w latach 1986-1997 sztuk 47, zespół trakcyjny ED72 w latach 1993-96 sztuk 21, zespół trakcyjny EW53 w latach 1957-71 sztuk 20, lokomotywa uniwersalna EU43 w latach 1996-98 sztuk 28. Z okazji 25-lecia produkcji elektrycznego taboru w Pafawag-u w roku 1978 wyemitowano okolicznościowy medal, na którym przedstawiono czoło elektrowozu. Wprawdzie jest to tylko zarys lokomotywy ale można się domyślić że jest to elektrowóz towarowy ET22.
Medal XXXV lat Pafawagu
Medal okolicznościowy wyemitowany w roku 1980 z okazji 35-lecia powstania Państwowej Fabryki Wagonów Pafawag we Wrocławiu. Na awersie medalu przedstawiono lokomotywę z wagonem pasażerskim ale niewątpliwie tą lokomotywą jest elektrowóz towarowy serii ET22. Ze względu na maksymalną prędkość tej serii lokomotyw dochodzącą do km/godz. po częstokroć były one wykorzystywane do prowadzenia składów osobowych. Ale być może jest lokomotywa która powstała w wyniku modernizacji ET22; jako typ 201Ea dla ruchu pasażerskiego oznaczona została jako seria EP23. Lokomotywa EP23 została wyprodukowana tylko w jednym egzemplarzu (drugi wyprodukowano w wersji dla ruchu towarowego) gdyż ze względów technicznych modernizacja nie była udana.
Medal SEP dla profesora Romana Podoskiego
Medal okolicznościowy wyemitowany przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich dla uhonorowania profesora Romana Podoskiego (1872-1954), jednego z nestorów elektryfikacji kolei w Polsce. Roman Podoski po wojnie był także wieloletnim prezesem SEP. Nawiązując do osiągnięć profesora Podoskiego w zakresie elektryfikacji kolei na rewersie medalu przedstawiono wizerunek czoła elektrowozu w obrysie bramek sieci trakcyjnej. Charakterystyczne elementy tej lokomotywy tj. trzy szyby czołowe, wtyki przewodów elektrycznych na środku czoła dowodzą że jest elektrowóz serii EU06 lub jego polski odpowiednik EU07. Lokomotywy EU06, ze względu na braki elektrycznego taboru trakcyjnego po intensywnej elektryfikacji kolei w latach 50-tych, zostały zakupione w angielskiej firmie English Elektric i wyprodukowane w zakładach Vulcan w Newton-Willows . Pierwsze lokomotywy sprowadzono w roku 1962 a ostatnie w 1965. Były to lokomotywy uniwersalne, przewidziane do prowadzenia pociągów pasażerskich a także lekkich towarowych; podwozie składał się z dwóch dwuosiowych wózków - układ Bo'Bo'. Wraz z lokomotywami zakupiono także licencję na ich produkcję. Po niewielkich ulepszeniach produkcję w Polsce rozpoczęto w roku 1963 i przypisano im serię EU07. Elektrowozy te wytwarzano w zakładach Pafawag Wrocław (w latach 1964-1974) i HCP w Poznaniu (w latach 1983-1992). Łącznie wyprodukowano 240 sztuk. Lokomotywy EU07 poddawane były modernizacjom; z ulepszonych dla ruchu pasażerskiego powstały EP07 i EO08; były także platformą do stworzenia dwuczłonowej lokomotywy towarowej ET41. Po transformacji lokomotywy EU06/EU07 trafiły do PKP CARGO, Przewozów Regionalnych oraz innych prywatnych przewoźników kolejowych.
Medal XXX lat PDOKP
Medal okolicznościowy wyemitowany w roku 1980 z okazji XXXV rocznicy powstania Południowej Dyrekcji Kolei Państwowych. Powojenna Dyrekcja Okręgowa PKP w Krakowie tak jak pozostałe została reaktywowana w roku 1945. Na awersie medalu przedstawiono dwa pociągi pasażerskie gdyż kształtom wagonów za lokomotywami bliżej jest do osobowych. Górny pociąg prowadzony jest parowozem a dolny lokomotywą elektryczną. I ta lokomotywa to niechybnie już wcześniej opisywany elektrowóz serii ET22. Przedstawienie tych dwóch środków trakcyjnych, parowego i elektrycznego, było świadectwem postępu technologicznego dokonującego się na kolei.
Medal kolejowy Pomorskiej DOKP
Medal wyemitowany przez Pomorską DOKP z podaniem okolicznościowej daty 15 XII 1978 roku. Niestety nie udało się ustalić z jakim zdarzeniem jest związana ta data. Przy okazji można poruszyć temat oznaczania taboru kolejowego, w tym lokomotyw elektrycznych. Otóż tabor jest oznaczony typem konstrukcyjnym oraz bardziej opisową serią. Oznaczanie lokomotyw serią stosowane były na PKP od roku 1959 (używane nadal w firmach wywodzących się z PKP). Seria lokomotywy elektrycznej składa się z trzech symboli: pierwszy to duża litera E oznaczająca trakcję elektryczną. Drugi symbol to duża litera którą oznacza się przeznaczenie lokomotywy: P – pasażerska T – towarowa U – uniwersalna M – manewrowa Trzeci symbol to liczba dwucyfrowa oznaczająca układ osi, sposób napędu, parametry prądu zasilającego i kolejność wprowadzenia do eksploatacji. Obecnie znaczenie liczb jest następujące: od 01 do 19 – lokomotywy czteroosiowe o układzie osi Bo’Bo’ na prąd stały 3 kV od 20 do 39 – lokomotywy sześcioosiowe o układzie osi Co’Co’ na prąd stały 3 kV od 40 do 49 – lokomotywy o innym układzie osi lub rodzaju prądu i napięcia. Przewoźnicy z firm spoza PKP stosują rożne zasady oznaczania. Zamiast serii może to być typ konstrukcyjny lub typ fabryczny. Oznaczanie typem konstrukcyjnym stosuje się od roku 1959 do lokomotyw elektrycznych zaprojektowanych i produkowanych w Polsce. Typ składa się z trzech cyfr i litery E. Pierwsza cyfra oznacza: 1 - lokomotywa pasażerska 2 - lokomotywa towarowa 3 - lokomotywa uniwersalna 4 - lokomotywa manewrowa lub przemysłowa. Dwie kolejne cyfry to kolejność opracowania projektu. Za literą E może znajdować się mała litera oznaczająca kolejną odmianą konstrukcyjną (bez litery - to typ podstawowy, a - to pierwsza odmiana, b- druga odmiana, itd.).
Medal 50 lat elektryfikacji kolei w Polsce
Medal pamiątkowy wyemitowany przez PKP w roku 1986 z okazji 50-tej rocznicy elektryfikacji kolei w Polsce. To 50-lecie odnosi się do okresu międzywojennego, a dokładniej do roku 1936, kiedy elektryfikacją linii średnicowej w Warszawie rozpoczęto historię eksploatacji trakcji elektrycznej w Polsce. Jednocześnie w rocznicowym półwieczu elektryfikacji przekroczono liczbę 9 tysięcy km zelektryfikowanych linii kolejowych w Polsce. Na rewersie medalu przedstawiono mapę Polski na której naniesiono zelektryfikowane linie kolejowe wg stanu na rok 1986. Na awersie medalu przedstawiono w pięknym, plastycznym ujęciu lokomotywę elektryczną serii ET22. Nic dziwnego że to ta seria symbolizuje powojenną elektryfikację kolei. Ten typ elektrowozu to „koń pociągowy” kolejowego ruchu towarowego w Polsce, najpowszechniej używany do prowadzenia pociągów towarowych. Lokomotywy tej serii były wyprodukowane w Polsce w największej liczbie egzemplarzy ze wszystkich innych typów. Do dziś u narodowego przewoźnika towarowego PKP CARGO, po modernizacji używane są jako podstawowy pociągowy środek trakcyjny. Przez kolejarzy elektrowozy te żargonowo nazywane są „Dwudziestodwójką”, „Helmutem”, „Bykiem” a wersje zmodernizowane „Szerszeniem”.
Medal elektryfikacji linii Warszawa - Gdańsk
Medal okolicznościowy dwutematyczny wyemitowany w roku 1986 (albo 1985) przez PKP Północną DOKP w Gdańsku. Na awersie medalu upamiętniono 50-tą rocznicę elektryfikacji kolei w Polsce, która świętowana była w roku 1986. Na rewersie medalu upamiętniono elektryfikację linii kolejowej Warszawa - Gdańsk. Aby uściślić, obecnie w Wykazie linii PKP PLK jest to linia nr 9 Warszawa Wschodnia Osobowa – Gdańsk Główny. Jej elektryfikacja następowała etapami: w 1969 roku zelektryfikowano odcinek Gdańsk – Tczew, w roku 1972 odcinek Warszawa – Nasielsk, a w latach 1983 – 1985 oddano do eksploatacji zelektryfikowaną pozostałą część trasy. Na awersie medalu przedstawiono skromny wizerunek elektrowozu; ze względu na jego szkicowy zarys trudno przypisać go jednoznacznie do konkretnego typu. Wydaje się jednak że najbliżej mu do lokomotywy serii EP05.
Medal elektryfikacji 10 tys. km linii PKP
Tabliczka wyemitowana przez PKP z okazji zelektryfikowania 10-ciu tysięcy linii kolejowych w Polsce. Oczywiście elektryfikacja dotyczyła okresu powojennego bo po 1945 należało ją rozpocząć od odbudowy zniszczeń wojennych. Największe tempo elektryfikacji zanotowano na początku lat 80-tych. Elektryfikację 10 tys. km linii osiągnięto 28.05.1988 roku po zakończeniu prac na odcinku Rzepin – Kunowice – granica państwa i ta data jest umieszczona na tabliczce. Na awersie tabliczki przedstawiono wizerunek lokomotywy elektrycznej. I jest to bez wątpienia przedstawicielka najliczniejszej serii lokomotyw na polskich torach czyli elektryczna lokomotywa towarowa ET22.
Medal PKP CARGO - OKD Doprava
Medal wyemitowany w roku 2007, poświęcony współpracy przewoźników kolejowych: PKP CARGO S.A. i OKD Doprawa A.S. PKP CARGO to narodowy polski kolejowy przewoźnik towarowy, największy na polskim rynku przewozów towarów koleją. OKD Doprawa to czeski, drugi przewoźnik towarów na rynku kolejowym w Czechach. W następnych latach firma OKD zmieniło nazwę na AWT a w roku 2014 została przejęta przez PKP CARGO. Obecnie nosi nazwę PKP CARGO International. Na awersie medalu przedstawiono szczegółowy wizerunek lokomotywy elektrycznej serii ET22. Zamieszczona na medalu data „30 maja 2007 r.” jest datą historyczną. Otóż w roku 2007 specjalnie przystosowane lokomotywy serii ET22 dopuszczono do ruchu na liniach kolejowych SZDC w Czechach. I właśnie 30 maja 2007 roku pierwszy elektrowóz ET22 o nr 1118 po raz pierwszy przekroczył granicę z Czechami i poprowadził pociąg z koksem do stacji Ostrawa-Bartovice.
Medal 110 lat linii Tarnów - Leluchów
Medal jednostronny wyemitowany w roku 1986 upamiętniający 110 lat funkcjonowania linii kolejowej Tarnów - Leluchów. Linia przebiega trasą: Tarnów, Tuchów - Stróże - Nowy Sącz - Muszyna - Krynica - Leluchów. Obecnie według Wykazu linii PKP PLK to linia nr 96 w; popularnie określana jest "kryniczanką". Decyzję o budowie linii podjęto w 1873 a w dniu 13 sierpnia 1876 roku, czyli w 46-tą rocznicę urodzin cesarza Franciszka Józefa I, oddano ją do eksploatacji. Zarządzanie linią powierzono Towarzystwu Pierwszej Węgiersko – Galicyjskiej Kolei Żelaznej. W takim stanie linia przetrwała obydwie wojny światowe. W roku 1987 rozpoczęto modernizację całej linii, która polegała na zmianie profilu trasy oraz jej elektryfikacji. Całość robót zakończono w roku 1987. Medal powstał w trakcie trwania prac modernizacyjnych ale umieszczono już na nim oprócz zarys parowozu także zarys lokomotywy elektrycznej z podniesionym pantografem. Takie połączenie to klasyczny symbol kolejowego postępu. Ze względu na szkicowe przedstawienie lokomotyw nie można elektrowozu przypisać do konkretnego typu.
Medal lokomotywowni Szczecin Port Centralny
Medal pamiątkowy wyemitowany w roku 1989 przez PKP Lokomotywownię Szczecin Port Centralny. Lokomotywownia Szczecin PC to największa lokomotywownia kolejowa w Szczecinie, a także na Zachodnim Pomorzu. Usytuowana przy stacji towarowej o tej samej nazwie; obydwie jednostki współdziałają z portem morskim Szczecin. Do roku 1999 Lokomotywownia działała jako samodzielna jednostka, następnie wchodziła w skład Zakładu Taboru w Szczecinie a obecnie funkcjonuje w strukturach przewoźnika towarowego PKP CARGO. Na medalu widnieje napis "wrzesień 1989" ale na dzisiaj nie udało się ustalić z jakim wydarzeniem jest to związane. Na awersie medalu przedstawiono w pięknym widoku lokomotywę elektryczną, a jest to już wielokrotnie opisywany elektrowóz serii ET22. Zaznaczyć należy że była to seria lokomotyw, i jest w chwili obecnej nadal, podstawowy typ lokomotywy obsługiwany w lokomotywowni Szczecin Port Centralny.
Medal Pomorskiej DOKP w Szczecinie
Medal pamiątkowy wyemitowany przez PKP Pomorską DOKP w Szczecinie dla uhonorowania pracowników "Za wieloletnią pracę" (w domyśle na PKP). Na awersie medalu umieszczono w plastycznym ujęciu dwie lokomotywy: parowóz i elektrowóz. To stosowane już wcześniej symboliczne połączenie starego i nowego - pary i elektryczności. A elektryczność reprezentuje nie kto inny tylko elektrowóz serii ET22 (a oznaczenie typem konstrukcyjnym - 201E). Pomimo udanego, plastycznego połączenia wizerunków lokomotyw, projektant medalu nie wysilił inwencji przy odwzorowaniu elektrowozu - jego wizerunek pochodzi z medalu Lokomotywownia Szczecin Port Centralny.
Medal 50 lat PKP Pomorskiej DOKP
Medal okolicznościowy wyemitowany w roku 1995 z okazji 50-tej rocznicy powstania Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Szczecinie; w następnych latach Dyrekcja ta zyskała nazwę Pomorskiej DOKP. Historię powstania Dyrekcji w Szczecinie przywołano w jednym z poprzednich medali. Na awersie medalu przedstawiono wizerunki pojazdów trakcyjnych trzech rodzajów trakcji: parowej, spalinowej i elektrycznej. Nie jest to chronologiczne ustawienie gdyż trakcja elektryczna w praktyce eksploatacyjnej stosowana była przez spalinową. Ale być może tak zestawione kształty lokomotyw lepiej komponowały się autorowi medalu wizji rozwoju kolejnictwa. Jako ostatni prezentowany jest elektrowóz, aczkolwiek ze względu na szczegóły budowy uwidocznionej lokomotywy trudno przypisać ją do konkretnego typu. Ze względu na kształt i jej proporcje można ją zaliczyć do lokomotyw mniejszych, czyli np. EU06, EU07, EP07. Ale posiada ona wózki trzyosiowe (jest widoczny przedni), jakie posiadają lokomotywy cięższe. Być może jej kształt to również wyobrażenie autora, który skompilował szczegóły z różnych oglądanych typów lokomotyw.
Medal 100 lat Zakładu Taboru Czerwieńsk
Medal okolicznościowy wybity w roku 1998 z okazji 100-lecia Zakładu Taboru w Czerwieńsku. Zakłady Taboru to byłe jednostki organizacyjne PKP powstałe w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, które zajmowały się utrzymaniem technicznym lokomotyw i wagonów. Zadania realizowano w podlegających Zakładom lokomotywowniach i wagonowniach. Oczywiście dla Zakładu Taboru w Czerwieńsku nie była to rocznica stu lat funkcjonowania bo sam Zakład powstał dopiero 1 lipca 1997 roku. Zakład w Czerwieńsku kontynuował działalność poprzedników i tą okrągłą rocznicą nawiązywał do powstania przy stacji Czerwieńsk w 1898 roku zaplecza dla oporządzania parowozów. Na awersie medalu przedstawiono w „klasycznym” układzie dwie lokomotywy: parowóz i lokomotywę elektryczną. Wprawdzie pod względem szczegółowości technicznej medal jest wykonany na ”średnim” poziomie ale charakterystyczne trzyszybowe czoło kabiny wskazuje na to że jest to elektrowóz serii: albo pasażerska EU06, albo zbudowany w Polsce jego odpowiednik EU07, albo modernizacja tego ostatniego do ruchu pasażerskiego czyli EP07; a może towarowa ET21.
Medal Święta Transportu Wojskowego WP
Medal pamiątkowy wyemitowany w 2016 roku z okazji III-go Święta Transportu Wojskowego. Święto to cykliczna, coroczna uroczystość organizowana przez Szefostwo Transportu i Ruchu Wojsk Sił Zbrojnych Wojska Polskiego. Organizowana jest dla upamiętnienia dorobku wszystkich organów oraz jednostek ruchu i transportu realizujących przewozy wojskowe. W czasie uroczystej akademii wygłaszane są okolicznościowe referaty a jej uczestnicy otrzymują pamiątkowe medale. Przewozy wojskowe wykonywane są wszystkimi rodzajami transportu: lotniczym, wodnym i drogowym, w tym kolejowym. Dlatego na awersie pamiątkowego medalu umieszczono wizerunki przedstawicieli każdego z tych rodzajów transportu: samolot, okręt, samochód i lokomotywę. Lokomotywą która reprezentuje transport kolejowy jest doskonale nam już znany elektrowóz towarowy serii ET22.
Medal rocznicy 150 lat kolei na ziemiach polskich
Medal okolicznościowy wyemitowany w roku 1995 przez PKP Centralną DOKP z okazji 150-ciu lat kolei na ziemiach polskich (awers) oraz 150-tej rocznicy otwarcia pierwszego odcinka Drogi Żelaznej Warszawsko – Wiedeńskiej (rewers). Jak wiadomo obydwie rocznice dotyczą tego samego zdarzenia, bo to pierwsze otwarcie na DŻW-W jest przyjęte za początek polskiego kolejnictwa. Na awersie medalu przedstawiono w tradycyjnym układzie dwie lokomotywy: parowóz i lokomotywę elektryczną. Układ to symboliczny bo parowóz to pierwsza lokomotywa wykorzystywana na DŻW-W, a elektrowóz serii EP09 to ówcześnie najnowocześniejsza lokomotywa elektryczna eksploatowana na PKP. Historia elektrowozu EP09 sięga lat 70-tych gdy zbudowano Centralną Magistralę Kolejową (w zasadzie nie licząc LHS to jedyna poważna inwestycja kolejowa po wojnie) a zaprojektowano ją do prędkości 250 km/godz. I aby tą linię kolejową skutecznie wykorzystywać przystąpiono do projektowania odpowiedniej dla jej parametrów lokomotywy. W 1981 ukończono projekt elektrowozu typu 104E na dwóch dwuosiowych wózkach (układ Bo’Bo’), który był później podstawą serii EP09. We wrocławskim Pafawag-u w latach 1986-87 wyprodukowano dwa egzemplarze, które poddano próbnej eksploatacji. Po wprowadzeniu poprawek rozpoczęto w 1990 roku produkcję, która trwała aż do roku 1998 (czyli do czasu przejęcia Pafawag-u przez Adtranz). W sumie zbudowano 47 lokomotyw tej serii (w tym modyfikowane typu 104Eb) z planowanych wcześniej 200. Po transformacji PP PKP wszystkie egzemplarze elektrowozów trafiły do przewoźnika pasażerskiego PKP Intercity.
Medal 50 lat Kolejarskiej Służby Krwi
Medal pamiątkowy wyemitowany w roku 2013 z okazji 50-ciu lat działalności Kolejarskiej Służby Krwi. KSK to stowarzyszenie skupiające kolejarzy krwiodawców działających w firmach kolejowych w lokalnych klubach Honorowych Dawców Krwi. Medal wykonano w wersji złotej i srebrnej i na uroczystej gali wręczano zasłużonym kolejowym krwiodawcom. Na rewersie tych medali przedstawiono „w pełnym pędzie” lokomotywę elektryczną prowadzącą pociąg pasażerski. Ze względu na brak charakterystycznych szczegółów trudno jednoznacznie przypisać ją do konkretnego typu. Ale być może jest to elektrowóz serii EU07A czyli głęboko zmodernizowana lokomotywa serii EU07 typu HPC 303E. W roku 2011 na zlecenie PKP IC w ZNTK Oleśnica dokonano takiej modernizacja na lokomotywie EU07-495; po przebudowie otrzymała oznakowanie EU07A-001. W roku 2014 dokonano podobnej modernizacji następnych dwóch lokomotyw czyli w eksploatacji znajduje się trzy egzemplarze elektrowozów pasażerskich serii EU07A.
Medal ZNLE
Medal pamiątkowy wyemitowany w latach 80-tych ubiegłego wieku przez Zakłady Naprawcze Lokomotyw Elektrycznych w Gliwicach. Zakłady te miały wtedy za patrona I sekretarza Komunistycznej Partii Jugosławii Josipa Broz Tito (portret na rewersie). Po śmierci Tito Jugosławia w krwawych i okrutnych wojnach rozpadła się na początku lat 90-tych na kilka narodowych państewek. Historia ZNLE zaczęła się w roku 1904 z budową Królewskich Kolejowych Zakładów Parowozowych w Gliwicach (leżących wtedy w państwie pruskim). Budowa była skutkiem rosnących potrzeb remontów parowozów które były niezbędne dla obsługi rozbudowywanej stacji kolejowej Gliwice oraz całego węzła gliwickiego. Do I-szej wojny światowej zakłady rozwijały się w szybkim tempie. Po I-szej wojnie Gliwice i zakłady znalazły się po niemieckiej stronie granicy. W okresie międzywojnia oraz w czasie II-giej wojny światowej nastąpił dalszy rozwój zakładów. Po wojnie w roku 1945 już w Polsce zakłady wznowiły działalność pod nazwą Główne Zakłady Parowozowe. Remonty parowozów stanowiły główną część produkcyjną aż do roku 1962 gdy naprawie głównej poddano pierwszą lokomotywę elektryczną. W latach następnych sukcesywnie zmieniano profil działalności zakładu ograniczając naprawy parowozów; w roku 1970 dokonano remontu ostatniej lokomotywy parowej. Z tego powodu 1 stycznia 1971 zmieniono nazwę na Zakłady Naprawcze Lokomotyw Elektrycznych. Zakłady specjalizowały się remontach elektrowozów a także podejmowały się ich modernizacji a nawet konstrukcji nowych typów. Na przełomie wieków XX/XXI w związku transformacją gospodarki i przekształceniami na kolei zakłady przeżywały trudne chwile aż w roku 2008 zostały przejęte przez NEWAG z Nowego Sącza. W roku 2015 majątek zakładu został wchłonięty przez firmę matkę i w Gliwicach pozostał tylko Zamiejscowy Wydział Produkcji Lokomotyw Elektrycznych. Możliwe też że i ta resztka działalności w Gliwicach zostanie w przyszłości wygaszona. Tyle historii. Na awersie medalu umieszczono logo zakładów ZNLE z lokomotywą elektryczną w tle. Ze względu na „szkicowy” zarys elektrowozu nie da się dużo powiedzieć o jego typie za wyjątkiem tego że posiada dwa trzyosiowe wózki. Z tego powodu najbliżej mu do lokomotyw towarowych serii ET21 albo ET22.
Medal lokomotywy Dragon
Medal pamiątkowy wyemitowany z okazji prezentacji nowej lokomotywy elektrycznej E6ACT Dragon na międzynarodowych targach techniki transportu (w tym kolejnictwa) InnoTrans w Berlinie w roku 2010. Lokomotywa Dragon została skonstruowana i wyprodukowana w Zakładach Naprawczych Lokomotyw Elektrycznych (ZNLE) w Gliwicach; Zakłady te od roku 2008 należały do firmy Newag z Nowego Sącza. Historia elektrowozu Dragon byłą następująca. W pierwszym dziesięcioleciu XX wieku podstawową lokomotywą towarową na polskich torach była ET22. Lokomotywa ta, której produkcji w Pafawag-u Wrocław zaprzestano 1989 roku stawała się przestarzała a w Polsce w owym czasie nikt elektrycznych lokomotyw nie produkował. Pozyskanie nowych lokomotyw dla ruchu towarowego stało się sprawą palącą dlatego Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w roku 2006 dofinansowało prace konstrukcyjne nad nowym elektrowozem. Założono że nowa lokomotywa ma być 6-cio osiowa i ma prowadzić pociągi towarowe o masie do 4000 ton. Projekt został przygotowany w ZNLE przy współpracy z EC Engineering i Instytutem Elektrotechniki oraz ośrodkami badawczo-produkcyjnymi Komel i Emit. Wyprodukowany także w ZNLE, prototypowy egzemplarz elektrowozu został zaprezentowany po raz pierwszy na targach Trako w Gdańsku 14 października 2009 r. W roku następnym przeprowadzono testy na torze doświadczalnym CNTK w Żmigrodzie. We wrześniu tego samego roku lokomotywa Dragon została zaprezentowana na forum międzynarodowym na targach InnoTrans w Berlinie – z tej okazji powstał ten okolicznościowy medal. W roku 2011 prototypowy elektrowóz E6ACT testowano u przewoźników w trakcie tzw. eksploatacji nadzorowanej. Na podstawie jej pozytywnych wyników pod koniec roku Urząd Transportu Kolejowego wydał bezterminowe świadectwo dopuszczenia do eksploatacji co dało możliwość produkcji komercyjnej tej lokomotywy. Dodać należy że w lokomotywie Dragon już pod szyldem Newag-u przeprowadzono modernizację i w ten sposób w roku 2018 powstał elektrowóz Dragon 2 jako typ E6ACTa. Na awersie tego pamiątkowego medalu w całej okazałości prezentuje się sylwetka nowoczesnego elektrowozu E6ACT Dragon (a dragon to inaczej smok).
Medal lokomotywy Griffin
Medal pamiątkowy wyemitowany przez firmę ZNLE Newag z okazji zaprezentowania nowej lokomotywy elektrycznej E4MSU Griffin na targach InnoTrans w Berlinie w roku 2012. W roku 2010 zakład ZNLE z Gliwic (będący już własnością firmy Newag z Nowego Sącza) po stworzeniu elektrowozu E4ACT Dragon miała już doświadczenie w projektowaniu i budowie nowoczesnych lokomotyw. Dlatego w zakładach rozpoczęto prace nad projektem uniwersalnej platformy lokomotyw elektrycznych na dwóch dwuosiowych wózkach o wstępnej nazwie Elephant. Platforma miała być podstawą do budowy różnych wersji lokomotyw elektrycznych różniących się napięciem zasilania (stały 3 kV, przemienne 15 kV, 25 kV), maksymalną prędkością (140, 200 km/godz.) czy przeznaczeniem (do ruchu pasażerskiego regionalnego, pośpiesznego, towarowego). Prace projektowe zakończono na początku 2012 i następnie zbudowano pierwszy prototypowy egzemplarz lokomotywy jako typ E4MSU – uniwersalna, o różnych napięciach zasilania (w międzyczasie nazwę programu zmieniono na Griffin). Ten egzemplarz zaprezentowano na Targach InnoTrans (stąd pamiątkowy medal). W roku następnym elektrowóz ten poddano testom na torze doświadczalnym Instytutu Kolejnictwa w Żmigrodzie a potem prowadzono jazdy badawcze i eksploatację obserwowaną. Na tej podstawie w roku 2013 lokomotywa E4MSU otrzymała świadectwo dopuszczenia do eksploatacji w Polsce. W latach następnych przewoźnikom kolejowym, w tym PKP Intercity, Lotos Kolej, Orlen KolTrans, Euronaft przekazano wyprodukowane w różnych wersjach lokomotywy Griffin. Obecnie producent Newag (bo produkcję przeniesiono do zakładu głównego w Nowym Sączu) oferuje lokomotywę Griffin w wersjach: E4MSU (uniwersalna, trzysystemowa), E4DCU (uniwersalna, jednosystemowa), E4DCP (pasażerska, jednosystemowa), E4ACP (pasażerska, dwusystemowa), E4MSP (pasażerska, trzysystemowa), D4MSU (uniwersalna, z napędem spalinowym). Na awersie pamiątkowego medalu z Targów InnoTrans przedstawiono wierny wizerunek nowoczesnej i z wyglądu pięknej lokomotywy elektrycznej Griffin typu E4MSU.
Medal Federacji ZZ Pracowników PKP
Medal okolicznościowy z VIII-go Zjazdu Federacji Związku Zawodowego Pracowników PKP, który odbył się w Muszynie w kwietniu 2012 roku. Federacja ta skupia pracowników ze Związku Zawodowego Kolejarzy z samej PKP jak i różnych firm i jednostek z PKP się wywodzących. Na awersie medalu przedstawiono w bocznym rzucie lokomotywę elektryczną. Trudno na medalu rozpoznać cechy szczególne tego elektrowozu ale z pewnością ma on nowoczesne kształty. Nie można przy nim określić rodzaju podwozia ale z pewnością posiada jednoramienny odbierak prądu. Opływowe czoła lokomotywy można przypisać do kilku typów elektrowozów: może to być Vectron firmy Simens przypisany do serii EU46, może to być Dragon E6ACT Newagu jako seria ET26 albo tej samej firmy Griffin. Jednakże ze względu na proporcje lokomotywy wydaje się że autorowi medalu za wzór posłużył ten ostatni elektrowóz czyli Griffin.
Medal 75 Lokomotywowni Sczecin Port Centralny
Medal okolicznościowy wyemitowany z okazji 75-tej rocznicy powstania Lokomotywowni Szczecin Port Centralny. Lokomotywownia ta powstała w 1946 roku zaraz po zakończeniu II wojny światowej, po objęciu we władanie szczecińskiej infrastruktury kolejowej przez koleje polskie. Lokomotywownia specjalizowała się obsłudze ruchu towarowego; zapewniała obsługę trakcyjną dla pociągów rozpoczynjących i kończących bieg na leżącej w pobliżu stacji towarowej rozrządowej Szczecin Port Centralny. Obecnie Lokomotywownia znajduje się w strukturach przewoźnika towarowego PKP CARGO S.A. Na obwodzie awersu rocznicowego medal zamieszczono typy lokomotyw eksploatowanych w całym okresie funkcjonowania Lokomotywowni. Jednakże na tym awersie dominuje widok lokomotywy elektrycznej typu który jest podstawowym eksploatowanym przez Lokomotywownię Szczecin Port Centralny, czyli opisywanego już elektrowozu serii ET22.
Muzea
Wystawa otwarta dnia: 15 marca 2020
